Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται κάθε είδους σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο, καθώς και από μέλη της οικογένειάς του. Κύριες εκφάνσεις της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, οι επιθέσεις εφήβων προς τους γονείς, η κακοποίηση και εκμετάλλευση ανήλικων ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας.
Η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει όταν το άτομο με τη βίαιη συμπεριφορά πιστεύει ότι η κακοποίηση ή η βία είναι δεκτή, δικαιολογημένη και σχεδόν απίθανο να γνωστοποιηθεί. Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να δημιουργήσει ένα μοτίβο σχετικών συμπεριφορών στα παιδιά ή και σε άλλα μέλη της οικογένειας, τα οποία με τη σειρά τους, μπορεί να πιστεύουν ότι η βία είναι δεκτή και παραβλέψιμη. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που άνθρωποι παραδέχτηκαν ότι είναι θύματα ή θύτες, αφού θεωρούν αυτές τις συμπεριφορές οικογενειακή υπόθεση στην οποία χάθηκε ο έλεγχος.
Παγκοσμίως, το κατά πλειοψηφία θύμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι η γυναίκα (σύζυγος ή σύντροφος) η οποία δέχεται πολλές μορφές βίας.
Κυριότερες μορφές ενδοοικογενειακής βίας:
- Σεξουαλική βία: εξαναγκασμός για σεξουαλικές πράξεις στις οποίες δεν συναινεί το θύμα, σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και εφήβων.
- Σωματική βία: γελοιοποίηση του σώματος του άλλου, σπρωξιές, πετάγματα στο πάτωμα, γροθιές, κλωτσιές, χαστούκια, χτυπήματα σε άλλα σημεία του σώματος με τα χέρια ή άλλα αντικείμενα, τσιμπήματα, δαγκωματιές, σπασίματα μελών ή πλευρών, καταναγκαστική ακινησία, απόπειρα πνιξίματος, επιθέσεις με όπλο και μαχαίρι, καψίματα, συστηματικά βασανιστήρια, φόνος.
- Ψυχολογική/λεκτική βία: εξαναγκασμός για υποταγή με απειλές, καταστροφή προσωπικών ειδών του θύματος ή αντικειμένων του σπιτιού, συνεχές βρίσιμο, υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί, δημιουργία κλίματος εκφοβισμού και τρόμου, γελοιοποίηση του θύματος, συνεχής κριτική και υποτίμηση των αποφάσεών του, κοινωνική απομόνωση, συνεχή έλεγχο των κινήσεων, διαρκής κριτική και υποτιμητικά σχόλια για την εμφάνιση, το σώμα, μετατόπιση της ευθύνης στο θύμα για οποιαδήποτε αποτυχία του θύματος, κλείδωμα στο σπίτι ή εγκατάλειψη σε έναν άλλον χώρο με σκοπό την τιμωρία. Τέλος, συκοφάντηση της μητέρας στα παιδιά της κι απόπειρα διάρρηξης του δεσμού τους από τον πατέρα-δράστη της βίας.
- Οικονομική βία: στέρηση οικονομικών πόρων πάνω στους οποίους ο/η σύζυγος-σύντροφος έχει δικαίωμα, απόκρυψη ή υπεξαίρεση εισοδημάτων και ιδιοκτησιών, εκμετάλλευση οικονομικών πόρων του θύματος για προσωπικούς σκοπούς του δράστη, στέρηση για τη γυναίκα και συχνά για τα παιδιά βασικών αγαθών, όπως τροφή, ρούχα, φάρμακα, στέγη παρά τις υπάρχουσες οικονομικές δυνατότητες, εμπόδια στην σύζυγο ή σύντροφο να εργαστεί ή να επιλέξει ελεύθερα μία απασχόληση. Η οικονομική βία οδηγεί συχνά σε οικονομική καταστροφή της οικογένειας.
Τι συμβαίνει, ωστόσο, σε καταστάσεις υποχρεωτικής κοινωνικής απομόνωσης, όπως τα lockdown που τίθενται σε εφαρμογή για την καταπολέμηση του κορωνοϊού;
Σε περιόδους κρίσης η ενδοοικογενειακή βία δύναται να αυξηθεί. Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης σε όλη την Ευρώπη κατέγραψαν την άνοιξη του 2020 αύξηση έως και 60% στις κλήσεις από γυναίκες που είχαν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού των πολιτών στο πλαίσιο των μέτρων για την καταπολέμηση του κορωνοϊού.
Εν όψει των νέων μέτρων καραντίνας ανά τον κόσμο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παραθέτει κάποιες προτάσεις δράσεων για τα θύματα βίας στο σπίτι, προκειμένου να προστατευθούν από τους θύτες τους.
Σε περίπτωση που το σπίτι σου δεν είναι ασφαλές για εσένα, μπορείς να κάνεις το εξής, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ.:
- Αρχικά, θα πρέπει να επικοινωνήσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους γείτονές σου, να ζητήσεις υποστήριξη από μια αρμόδια τηλεφωνική υπηρεσία ή από κάποιο site που αφορά επιζώντες ενδοοικογενειακής βίας. Επιπλέον, ψάξε να δεις αν οι τοπικές υπηρεσίες, όπως οι ξενώνες ή συμβουλευτικές δομές, είναι ανοιχτές και επικοινώνησε μαζί τους για να ζητήσεις βοήθεια.
- Κάνε ένα πλάνο ασφάλειας για εσένα και τα παιδιά σου, σε περίπτωση που είσαι μητέρα, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω παραμέτρων:
- Κανόνισε με ένα κοντινό σου άτομο, φίλο, συγγενή, συνάδελφο, γείτονα ή κάποια δημόσια δομή που ασχολείται με αυτά τα θέματα, να μπορέσεις να μείνεις εκεί σε περίπτωση που πρέπει να φύγεις αμέσως από το σπίτι σου.
- Οργάνωσε έναν πιθανό τρόπο διαφυγής από το σπίτι με ασφάλεια, ώστε να φτάσεις και ασφαλής στο άλλο σπίτι.
- Ετοίμασε μια τσάντα με τα απαραίτητα αντικείμενα όπως η ταυτότητα, το τηλέφωνό σου, χρήματα, φάρμακα και ρούχα, αλλά κάνε και μια λίστα με τηλεφωνικούς αριθμούς σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
- Αν μπορείς, δημιούργησε έναν «κώδικα επικοινωνίας» με κάποιον έμπιστο γείτονά σου, για να μπορέσει να σε βοηθήσει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Αν γνωρίζουμε ή υποψιαζόμαστε ότι κάποιο άτομο βιώνει ενδοοικογενειακή βία, μπορούμε και εμείς οι ίδιοι να προβούμε σε κάποιες ενέργειες προκειμένου να βοηθήσουμε στην καταπολέμηση του φαινομένου. Μπορούμε να κρατήσουμε συχνή επαφή με το άτομο αυτό προκειμένου να βεβαιωθούμε ότι είναι ασφαλές. Μπορούμε, επίσης, να ενημερώσουμε διακριτικά το άτομο για τις υπηρεσίες θυμάτων οικογενειακής βίας που είναι σε λειτουργία πάντα με διακριτικό τρόπο, χωρίς να το αντιληφθεί ο θύτης. Τέλος, αν κάποιο άτομο που γνωρίζουμε χρήζει άμεσης βοήθειας για οποιονδήποτε λόγο, να είμαστε σε ετοιμότητα να καλέσουμε τις υπηρεσίες υγείας, την αστυνομία, το τοπικό κέντρο υγείας ή την ανοιχτή γραμμή βοήθειας.
Η άσκηση κάθε είδους βίας ή κακοποίησης, ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής, διώκεται από τον Νόμο. Οι Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας λειτουργούν σε όλη την επικράτεια. Αν εσείς ή κάποιο πρόσωπο που γνωρίζετε υφίσταται κακοποίηση, καλέστε το 100.
ΓΡΑΜΜΗ SOS 15900: Η γραμμή SOS 15900 είναι µια υπηρεσία εθνικής εµβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άμεσα µε έναν φορέα αντιμετώπισης της έμφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 μέρες το χρόνο. Ταυτόχρονα, υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των γυναικών µέσω της διεύθυνσης e-mail: sos15900@isotita.gr
Πηγές:
Halket, Megan Mcpherson; Gormley, Katelyn; Mello, Nicole; Rosenthal, Lori; Mirkin, Marsha Pravder (2013). «Stay with or Leave the Abuser? The Effects of Domestic Violence Victim’s Decision on Attributions Made by Young Adults». Journal of Family Violence 29: 35.
García-Moreno, Claudia; Stöckl, Heidi (2013), «Protection of sexual and reproductive health rights: addressing violence against women», Health and human rights in a changing world, Routledge, σελ. 780–781.
Διαδικτυακές πηγές:
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
