Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότεροι ερευνητές και επιχειρήσεις στρέφουν την προσοχή τους στη συναισθηματική νοημοσύνη. Τι είναι όμως ακριβώς η συναισθηματική νοημοσύνη και ποια η πρακτική της χρησιμότητα στην σύγχρονη εποχή;
H Συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) ή αλλιώς Συναισθηματικό πηλίκο είναι η ικανότητα των ατόμων να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα, καθώς και τα συναισθήματα των άλλων, να κάνουν διάκριση μεταξύ διαφορετικών συναισθημάτων και να τα ονομάζουν κατάλληλα, καθώς και να χρησιμοποιούν τη συναισθηματική πληροφορία ως οδηγό σκέψης, συμπεριφοράς και ρύθμισής τους για την προώθηση της προσωπικής ανάπτυξης.
Μερικές από τις δεξιότητες που περιλαμβάνονται στην συναισθηματική νοημοσύνη αφορούν την αυτοεπίγνωση, την αυτοαξιολόγηση, την αυτοπεποίθηση, την ενσυναίσθηση, την ανάπτυξη των άλλων, τον αυτοέλεγχο, την εμπιστοσύνη, την ευσυνειδησία, την προσαρμοστικότητα, τον προσανατολισμό, την πρωτοβουλία, την καινοτομία, τη δέσμευση, την επιρροή, την επικοινωνία, τη διαχείριση συγκρούσεων, τη διαχείριση αλλαγής, τη συνεργασία, τη διαχείριση άγχους, την αυτοπαρακίνηση, την ανεξαρτησία, την αυτοπραγμάτωση, την κοινωνική υπευθυνότητα, την ευελιξία, την επίλυση προβλημάτων, την αισιοδοξία και την ευτυχία.
Πώς καλλιεργείται όμως η συναισθηματική νοημοσύνη;
Για την καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης χρειάζεται πρώτα από όλα αναγνώριση της έλλειψής της, κάτι που γίνεται αντιληπτό εκ του αποτελέσματος, όταν επί παραδείγματι απορρίπτεται κάποιος άμεσα η έμμεσα από παρέες και ομάδες, αδυνατεί να συνάψει ομαλές σχέσεις ή αποτυγχάνει συστηματικά στην εργασία.
Εν συνεχεία, απαιτείται κίνητρο και διάθεση για την ανάπτυξή της. Ακολουθεί η παρατήρηση του συναισθήματος και της αντίδρασης και η έξωθεν μαρτυρία που θα οδηγήσει στην απαραίτητη πληροφόρηση, την αυτογνωσία και στην εξέταση και δοκιμή εναλλακτικών συμπεριφορών.
Η βελτίωση αυτή θα ενισχυθεί, καθώς η παρατήρηση και η διερεύνηση δίνει χώρο και χρόνο να σκεφτεί κανείς την συμπεριφορά του πριν να δράσει, κάτι που ειδικά στο θέμα των έντονων και ορμητικών συναισθημάτων, όπως ο θυμός, μπορεί να κάνει τη διαφορά και θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αυτογνωσία και σε μεγαλύτερη κινητοποίηση για ανάπτυξη βάζοντας το άτομο σε έναν αέναο θετικό κύκλο αυτοπαρατήρησης και αυτοβελτίωσης.
Το πρακτικό όφελος στον σύγχρονο άνθρωπο και τις επιχειρήσεις
Ποιο είναι όμως το όφελος για τον σύγχρονο άνθρωπο, την κοινωνία και τις επιχειρήσεις; Γιατί άραγε κάποιος να μπει στον κόπο να καλλιεργήσει, να αναπτύξει, να μεταδώσει τις δεξιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης;
Οι λόγοι είναι πολλοί. Όσοι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη και δη οι ηγέτες ή οι άνθρωποι σε θέσεις καίριας σημασίας ή μεγάλης επιρροής και ευθύνης όπως δάσκαλοι, γονείς κλπ, τόσο λιγότερες συγκρούσεις και βία θα υπήρχαν στην κοινωνία. Θα επικρατούσε κλίμα σεβασμού και πολιτισμού, αποδοχής, ευγενούς άμιλλας και ειρηνικής διεκδίκησης σε στιγμές διένεξης και διαφωνίας. Η αυτοδιαχείριση θα βοηθούσε τους εμπλεκόμενους να κατανοούν την πραγματική αιτία της διαφωνίας και δεν θα παρασύρονταν τόσο συχνά από την αφορμή, από τον θυμό και τον στιγμιαίο εγωισμό. Πιο πολύ όμως η ενεργητική ακρόαση και η ενσυναίσθηση, θα βοηθούσε να κατανοηθεί και η άλλη πλευρά.
Σε επίπεδο πολιτείας, η συναισθηματική νοημοσύνη των πολιτών θα σήμαινε πρακτικά όχι μόνο την αποδοχή αλλά και την «εκμετάλλευση» των πόρων, της καινοτομίας και της δημιουργικότητας που κρύβει η διαφορετικότητα. Αν η ηγεσία μιας χώρας, πόσω μάλλον η πλειονότητα των πολιτών, διέπεται από τις αρχές της συναισθηματικής νοημοσύνης, τότε και η τάξη μπορεί να διατηρηθεί και η διαφορετικότητα μπορεί να χωρέσει και να συμβάλλει δημιουργικά στον κοινό σκοπό της χώρας. Αλλά και η ατομική ευθύνη και η ευσυνειδησία του κάθε πολίτη ξεχωριστά, μειονεκτούντα ή μη, θα αυξανόταν μέσα σε ένα πλαίσιο όπου θα αισθανόταν ότι η φωνή του ακούγεται και ότι γίνονται αντιληπτές οι ανάγκες του, ακόμα και αν αυτές δεν μπορούσαν να εκπληρωθούν όλες στον επιθυμητό βαθμό.
Σε επίπεδο οικογένειας, οι γονείς θα επικέντρωναν περισσότερο την προσοχή τους στο να δείξουν την αγάπη τους στις δύσκολες στιγμές των παιδιών μέσα από την αναγνώριση και το καθρέφτισμα των συναισθημάτων και παρέχοντας βοήθεια στο να βρουν μόνα τους λύσεις στα προβλήματα που τα απασχολούν. Κι όλο αυτό θα τα οδηγήσει σε ολοκληρωμένους ενήλικες, σε ελεύθερους πνευματικά ανθρώπους, σε συνειδητούς εργαζόμενους και πολίτες και ίσως σε πιο ευτυχισμένους και ισορροπημένους ανθρώπους.
Σε επίπεδο εκπαίδευσης, η συναισθηματική νοημοσύνη, πέραν από τα οφέλη που φέρει καταφανώς στην ίδια την κοινότητα και την εκπαιδευτική ομάδα μέσα από τον σεβασμό και την αποδοχή, επιτρέπει κυρίως την πρόσβαση στην ουσιαστική γνώση σε όλους ανεξαιρέτως τους εκπαιδευόμενους με τρόπο ευέλικτο, προσαρμοσμένο, κατανοητό και ουσιαστικό, ενώ ενισχύει τις σχέσεις εντός της εκπαιδευτικής ομάδας, κάτι απόλυτα αναγκαίο για την προετοιμασία της μετέπειτα εργασιακής και κοινωνικής εμπειρίας και την καλλιέργεια της δια βίου μάθησης και της συνεχούς εξέλιξης και γνώσης. Επιπροσθέτως, η πρόσβαση όλων ανεξαιρέτως στην γνώση και την μάθηση με ισάξιο τρόπο, ανοίγει νέους ορίζοντες και οπτικές στην έρευνα, την καινοτομία και την εξέλιξη της επιστήμης.
Σε επίπεδο επιχειρήσεων, η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε απόλυτη επιτυχία μια επιχείρηση, καθώς θα προσελκύσει, θα επιλέξει και θα διατηρήσει εργαζόμενους και ηγέτες συμβατούς με την κουλτούρα της επιχείρησης, οι οποίοι θα επιδεικνύουν αντοχή, ανοχή, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, ετοιμότητα, κίνητρο, ομαδικό πνεύμα, καινοτομία, όραμα, αποδοτικότητα και προστιθέμενη αξία.
Σε ατομικό επίπεδο, ένας άνθρωπος με συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει ποιος είναι, πού θέλει να πάει, πού πηγαίνει και γιατί. Είναι ένας άνθρωπος με σκοπό και όραμα, που γνωρίζει πώς να προχωρά προς τον στόχο του σεβόμενος τους άλλους, βάζοντας υγιή όρια και ξεπερνώντας ευέλικτα τις δυσκολίες. Είναι ένας άνθρωπος που πορεύεται υγιώς και ισορροπημένα στο μονοπάτι της ζωής ανταποκρινόμενος σε όλες τις προκλήσεις της ζωής με ψυχραιμία, αποδοχή και ευελιξία. Είναι ένας άνθρωπος που δημιουργεί τη ζωή που ζει και δεν επιβιώνει απλά, αλλά ζει με όλη την σημασία της λέξης.
Συμπερασματικά, η συναισθηματική νοημοσύνη δίνει σκοπό, νόημα, ευελιξία, προσωπική εξέλιξη και πληρότητα, καθώς όλοι μέσα από την συναισθηματική νοημοσύνη μπορούμε να γίνουμε ηγέτες για τον εαυτό μας και για τους άλλους εμπνέοντας μέσα από το προσωπικό μας παράδειγμα είτε φέρουμε επίσημα κάποιον τίτλο είτε όχι. Η συναισθηματική νοημοσύνη βοηθάει τον άνθρωπο να φτάσει στο μέγιστο του δυναμικού του και να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση και την αυτοεκπλήρωση, αυτό δηλαδή για το οποίο γεννήθηκε να γίνει.
Δικτυογραφία-Βιβλιογραφία
Μπουραντάς, Δ. (2005), ΗΓΕΣΙΑ, Ο δρόμος της διαρκούς επιτυχίας, εκδ. Κριτική, Αθήνα.
Goleman, D. (2015), Η συναισθηματική νοημοσύνη. Γιατί το EQ είναι πιο σημαντικό από το IQ, εκδ. Πεδίο. Αθήνα.
Gottman, J. (2015), Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών –Πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη, εκδ Πεδίο, Αθήνα.
Goleman, D., Boyatzis, R. & McKee, A. (2002), Ο νέος ηγέτης – Η δύναμη της συναισθηματικής νοημοσύνης στη διοίκηση των οργανισµών, εκδ. Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα.
Mayer & Salovey & Caruso, R. D (1997) – https://www.psychologytoday.com/sites/default/files/attachments/1575/rp2008-mayersaloveycarusob.pdf
Bar-On.R., The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI), Psichothema, 18, 13-25
Goleman, D. (1998), Working with emotional intelligence, New York Bantam Books.
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
