Μπορούμε αλήθεια να αγαπήσουμε, να παντρευτούμε ή να συζήσουμε με περισσότερα από ένα άτομα ταυτόχρονα; Μήπως ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε εντάσεις και αδιέξοδα, που η ζήλια, η πικρία, η ματαίωση, ο ανταγωνισμός θα έβρισκαν χώρο να αναδυθούν; Μήπως τα αρνητικά συναισθήματα θα επισκίαζαν τα θετικά και θα «δηλητηρίαζαν» οτιδήποτε όμορφο και τρυφερό προϋπήρχε;
Οι προκαταλήψεις και τα ταμπού γύρω από την πολυσυντροφικότητα είναι πολλά και οι άνθρωποι διστάζουν να επικοινωνήσουν τόσο τις σκέψεις τους όσο και την άποψή τους.
Ορισμός – Χαρακτηριστικά:
Ο όρος πολυσυντροφικότητα (πολυαμορία – πολυερωτισμός/polyamory) επινοήθηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960 σε μια εποχή που πολλά κινήματα αμφισβητούσαν το σύστημα και διεκδικούσαν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες, ενώ λίγο αργότερα υπήρξε το κίνημα της σεξουαλικής απελευθέρωσης και τα κοινόβια ως εναλλακτικός τρόπος ζωής.
Η πολυσυντροφικότητα είναι η διατήρηση σταθερών, υπεύθυνων, συναινετικών ερωτικών ή/και σεξουαλικών σχέσεων με περισσότερα άτομα ταυτόχρονα. Είναι μια μορφή ανοιχτής σχέσης, δηλαδή είναι συναινετικά μη μονογαμική και περιλαμβάνει ανθρώπους κάθε φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού.
Η βασική αρχή της πολυσυντροφικότητας είναι πως το να αγαπά κανείς έναν άνθρωπο δεν σημαίνει αυτόματα ότι δεν είναι σε θέση να αγαπά παράλληλα και κάποιον άλλον. Κατά αντιστοιχία όπως ένας γονέας αγαπά όλα του τα παιδιά ή όπως οι πολύ καλοί φίλοι αγαπούν πολλούς φίλους (πολυφιλία) χωρίς αυτό να απαγορεύεται και να είναι κατακριτέο.
Η σκέψη πίσω από την πολυσυντροφικότητα είναι ότι ένα και μόνο άτομο δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις σχεσιακές ανάγκες ενός άλλου ατόμου και για αυτό επιλέγει να έχει πολλούς ερωτικούς συντρόφους. Απορρίπτουν την άποψη ότι η σεξουαλική και σχεσιακή/συντροφική αποκλειστικότητα είναι απαραίτητες για βαθιά αφοσιωμένες μακροχρόνιες σχέσεις αγάπης σε αντίθεση με την μονοκανονικότητα/μονογαμία.
Υπάρχουν διάφορες μορφές πολυσυντροφικότητας. Μερικά παραδείγματα είναι τρεις ή περισσότεροι ενήλικοι να συζούν, να μοιράζονται τα οικονομικά τους και να μεγαλώνουν μαζί τα παιδιά τους ή ένα ζευγάρι που συζεί και παράλληλα διατηρεί σχέσεις με άλλα άτομα ή και ένα ανεξάρτητο άτομο (ανεξάρτητη/solo πολυσυντροφικότητα) να διατηρεί ειλικρινείς πολλαπλές σχέσεις χωρίς να γίνεται μέλος ζευγαριού, τριάδας, κ.τ.λ.
Οι κύριες αξίες είναι η απόλυτη ειλικρίνεια και αποδοχή/συναίνεση από όλους τους εμπλεκόμενους. Υπάρχει εντιμότητα, ακεραιότητα, υπευθυνότητα και εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των ατόμων, τα οποία επιτυγχάνονται με τη συνεχή επικοινωνία και έκφραση κάθε συναισθήματος. Απαιτείται αμοιβαίος σεβασμός των συναισθημάτων και των αναγκών από όλους για όλους, ενώ αναγνωρίζονται και καθορίζονται τα όρια του καθενός μέσω της συμπόνιας και της ενσυναίσθησης.
Τι δεν είναι πολυσυντροφικότητα;
Ο όρος αυτός πολύ συχνά ταυτίζεται με άλλους και εύκολα δημιουργούνται σύγχυση, παρερμηνείες και ασάφειες.
Η διαφορά με άλλα είδη ανοιχτής σχέσης είναι πως στην πολυσυντροφικότητα οι σχέσεις δεν είναι μόνο σεξουαλικές αλλά και ερωτικές/συναισθηματικές, που σημαίνει ότι υπάρχει η οικειότητα, η αγάπη, η προσοχή, το δέσιμο και η δέσμευση. Στον αντίποδα, στην ανοιχτή μη μονογαμική συντροφική σχέση οι σύντροφοι (ο ένας ή και οι δύο) αναζητούν να δοκιμάσουν μόνο σεξουαλικές εμπειρίες με άτομα εκτός της αποκλειστικής πρωταρχικής τους σχέσης.
Πολυσυντροφικότητα δεν είναι η αναζήτηση ευκαιριακών σεξουαλικών επαφών, δεν είναι η ανταλλαγή συντρόφων (swinging), δεν είναι σχέσεις χωρίς να το γνωρίζει ο/η σύντροφος, δεν είναι η πίεση να δεχθεί ο ένας από τους δύο ενός ζευγαριού κι άλλες σχέσεις.
Η πολυσυντροφικότητα δεν είναι πολυγαμία, δηλαδή η αποκλειστική θρησκευτική πρακτική που επιτρέπει τον γάμο μεταξύ πολλών ατόμων ταυτόχρονα. Η πολυγαμία αφορά την επιλογή συντρόφων αντίθετου φύλου και συνήθως υπάρχει ιεραρχική και ασύμμετρη δυναμική σχέση εξουσίας, σε αντίθεση με την πολυσυντροφικότητα που προάγεται η ισότητα. Όταν ένας άντρας παντρεύεται με πολλές γυναίκες, αυτό αποκαλείται πολυγυνία και το αντίστροφο πολυανδρία.
Οι δυσκολίες:
Η επιλογή να ζήσει κάποιος πολυσυντροφικά δεν είναι απλή. Έχει τις δυσκολίες της, απαιτεί υψηλό βαθμό επένδυσης και ενασχόλησης με την κάθε σχέση, απαιτεί αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, συνεχή αυτοπαρατήρηση και ενδοσκόπηση.
Είναι πολύ πιθανό να αναδυθούν αισθήματα ζήλιας, ανασφάλειας, να τροφοδοτηθεί ο φόβος της εγκατάλειψης και της μοναξιάς. Να υπάρξει εγωισμός ή κτητικότητα, να υπάρξουν προβλήματα διαπροσωπικών συγκρούσεων, παράπονα στη διαχείριση του χρόνου που αφιερώνεται, ζητήματα που σχετίζονται με την ανατροφή των παιδιών, προβληματισμοί για περιουσιακά στοιχεία.
Επίσης, σε μια κοινωνία που ο μονογαμικός τρόπος σκέψης είναι κυρίαρχος, τα πολυσυντροφικά άτομα έχουν να διαχειριστούν τον κοινωνικό στιγματισμό και τα στερεότυπα. Να έρθουν αντιμέτωποι με σκέψεις πως θεωρούνται από την κοινωνία εγωκεντρικά, ανάξια εμπιστοσύνης, ανήθικα, επιπόλαια, σεξομανή και επικίνδυνα από την άποψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων ασθενειών.
Χαρακτηρίζονται ανίκανα να αγαπήσουν πραγματικά, να δεσμευτούν, να αφοσιωθούν συναισθηματικά. Η κοινωνία τούς ονοματίζει άπιστους (συναισθηματικά, ηθικά και σεξουαλικά), αλλά ουσιαστικά η απιστία δεν έχει εύλογη υπόσταση σε αυτού του είδους τη σχέση. Υπάρχει η εξαρχής αποδοχή της ύπαρξης νέων συντρόφων και τίποτα δεν συμβαίνει στα κρυφά, γι’ αυτό και η αναφορά σε απιστία, με την έννοια του ψέματος και της εξαπάτησης του άλλου, δεν υφίσταται.
Ακόμα, χαρακτηρίζονται ανίκανα να προσφέρουν αγάπη και φροντίδα στα παιδιά και στην οικογένειά τους. Εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο ανατροφής των παιδιών και τι είδους πρότυπα θα τους διδάξουν.
Ο πολυσυντροφικός τρόπος ζωής έχει συνακόλουθες συνέπειες, όπως την αντιμετώπιση των αρνητικών αντιδράσεων από το οικογενειακό, φιλικό και εργασιακό περιβάλλον (π.χ. απόλυση λόγω ανηθικότητας), με νομικές επιπτώσεις, καθώς δεν υπάρχει νομική αναγνώριση (π.χ. απώλεια της κηδεμονίας των παιδιών) και κοινωνικές διακρίσεις. Όλα αυτά επιφέρουν συχνά έντονο στρες, άγχος, σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, αλλά και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ίσως η αμφισβήτηση για την πολυσυντροφικότητα τελικά να μην αφορά στο αν μπορούμε να αγαπήσουμε πολλούς ερωτικούς συντρόφους ταυτόχρονα, γιατί η αγάπη δεν είναι ποσοτική, αλλά στο αν μας επιτρέπεται να μας ελκύσει ερωτικά και ένα άλλο άτομο ταυτοχρόνως και κατ’ επέκταση να το αγαπήσουμε, χωρίς να παραβιάζουμε ισχυρούς και απαράβατους κοινωνικούς, θρησκευτικούς και νομικούς κανόνες.
Γιατί, εν τέλει, όλοι μας γεννιόμαστε με την ικανότητα να αναπτύξουμε ισχυρές σχέσεις δεσμού με πολλά άτομα συγχρόνως, αλλά έχουμε να σκεφτούμε σε ποιον βαθμό αυτό δεν προσβάλλει την δική μας ηθική και δεν καταπατά τα όρια του άλλου.
Επίλογος:
Κάποια άτομα νιώθουν ότι είναι από τη φύση τους μονογαμικά, άλλα αισθάνονται πολυσυντροφικά και άλλα τίποτα από τα δυο. Οι προτιμήσεις του κάθε ανθρώπου χρειάζεται να είναι σεβαστές στο πλαίσιο που ο ίδιος δεν πληγώνει τον διπλανό του, δεν ενοχλεί και σέβεται.
Ο καθένας έχει ανάγκη να νιώθει ότι μπορεί να ακολουθήσει αυτό που τον αντιπροσωπεύει, αυτό που τον κάνει να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του. Αλλά το θέμα είναι μπορεί τελικά στην κοινωνία που ζούμε;
Πόσο εφικτό είναι να απαλλαχθεί κάποιος από τα κοινωνικά στερεότυπα και τους κοινωνικά ορθούς «ρόλους», ώστε να απελευθερωθεί και να ανακαλύψει τον εαυτό του και τις επιθυμίες του χωρίς να αισθάνεται στιγματισμένος και ενοχικός;
Και αν τελικά ελευθερωθεί και υλοποιηθεί η επιθυμία του, πώς θα καταφέρει να επικοινωνεί με τους συντρόφους του τα διάφορα ζητήματα, πώς θα αποκτήσει απογόνους, πώς θα είναι η ανατροφή των παιδιών, πώς θα καταφέρει να είναι δεσμευμένος στις αυξημένες υποχρεώσεις και με ποιον τρόπο θα καταφέρει να είναι ψυχικά υγιής και να διαχειριστεί τις όποιες δυσκολίες;
Βιβλιογραφία:
- Cutas, D. (2016). Polyamory. The International Encyclopedia of Ethics. 1-4.
- Hutzler, K.T., Giuliano, T.A., Herseman, J.R. & Johnson, S.M. (2015). Three’s a crowd: public awareness and (miss)perceptions of polyamory. Psycholgy & Sexuality, 1-19.
- Schubert, K.A. (2016). Polyamory. The Wiley Blackwell Encyclopedia of Family Studies, 1-3.
Δικτυογραφία:
- http://www.i-psyxologos.gr/polygamikes-sxeseis/
- https://www.psychologytoday.com/intl/basics/polyamory
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
