Η Ανδρεαδέλλη Μαρία είναι η ιδρύτρια των εκδόσεων «Επόμενη Επιλογή».
Μας εντυπωσίασε ιδιαίτερα ότι ένας μικρός εκδοτικός καταφέρνει να επιβιώνει σε μία τόσο ανταγωνιστική αγορά, και την καλέσαμε σε μια αποκλειστική συνέντευξη για το yourearticles.
-Πώς αποφασίσατε να μπείτε στον εκδοτικό χώρο;
Ανάγκα και θεοί πείθονται! Όταν στις πρώτες μου επικοινωνίες με εκδότες είδα ότι χρειαζόμουν από μερικές ως αρκετές εκατοντάδες ευρώ για την έκδοση μιας ποιητικής συλλογής, τότε συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι κάτι – πιθανώς – εφικτό για κάποιον που σκοπεύει να βγάλει δυο-τρία βιβλία στη ζωή του. Εγώ, όμως, είχα άλλο όραμα, οπότε ήταν θέμα χρόνου να προχωρήσω διαφορετικά.
-Ποια είστε τα πρόσωπα που απαρτίζετε τις εκδόσεις Επόμενη Επιλογή; Υπάρχουν παραπάνω δυσκολίες όταν διευθύνει μία γυναίκα;
Τα βιβλία μου είναι σαν τα εργόχειρα. Αυτό σημαίνει ότι τα βιβλία που έχω εκδώσει, με τις εκδόσεις μου Επόμενη Επιλογή, είναι αποκλειστικά δικές μου δημιουργίες, με εξαίρεση τη δουλειά φωτογράφων και εικονογράφων, όπως αναφέρονται σε κάθε βιβλίο.
Στην εποχή μας, σχεδόν όλη η βιβλιοπαραγωγή που διατίθεται στα καταστήματα αποτελείται από βιβλία που είναι δημιουργήματα συλλογικής προσπάθειας. Αντίθετα, τα βιβλία μου έχουν δημιουργηθεί όπως δημιουργείται ένα γλυπτό ή ένας πίνακας ζωγραφικής, με όλα τα πλεονεκτήματα, αλλά και τα πιθανά μειονεκτήματα που μπορεί να φέρει το δημιούργημα ενός και μόνο ανθρώπου, ενός και μόνο καλλιτέχνη-δημιουργού.
Τα βιβλία μου είναι εμπνευσμένα και γραμμένα ή μεταφρασμένα από ένα άτομο. Έχει γίνει η επιλογή εικονογράφησης από ένα άτομο. Έχουν επιμεληθεί από ένα άτομο. Έχουν στοιχειοθετηθεί από ένα άτομο κι έχουν εκδοθεί από το ίδιο άτομο που έκανε και όλα τα προηγούμενα.
Ναι, ήταν αρκετά δύσκολο και χρονοβόρο να μάθω να τα κάνω όλα αυτά, και ποτέ δεν εφησυχάζω. Δεν παύω να μελετώ, να επιμορφώνομαι και να προσπαθώ να βελτιώνομαι σε κάθε επόμενο βιβλίο μου. Ζυγιάζοντας αυτά, μπορούμε νομίζω να αναλογιστούμε και το μέγεθος της αξίας μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας, γενικότερα. Βέβαια, δεν θα παραλείψω να πω ότι συνεργάζομαι με γραφίστες και τυπογραφείο, όπου γίνονται οι τελευταίες απαραίτητες γραφιστικές παρεμβάσεις πριν την παραγωγή. Παραπάνω δυσκολίες υπάρχουν επειδή εργάζομαι ουσιαστικά μόνη μου, έχοντας όλους τους ρόλους από τη συγγραφή ή τη μετάφραση ως τη διαφήμιση και διάθεση των βιβλίων, και όχι επειδή είμαι γυναίκα.
-Μεταφράστρια και επιμελήτρια, δεν φαίνεστε τυχαία στον χώρο. Πώς ένα βιβλίο κερδίζει τις εντυπώσεις του αναγνώστη;
Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Συχνά οι αναγνώστες δελεάζονται από ωραίες εικόνες ή ακριβή βιβλιοδεσία, ενώ το κείμενο μπορεί να πάσχει. Εμένα με ενδιαφέρει να κερδίσω τον αναγνώστη με το κείμενο, με τα νοήματα, με τις προοπτικές που δίνει. Είναι σημαντική η συνολική εικόνα ενός βιβλίου, αλλά αναγνώστης είναι εκείνος που ζητάει να διαβάσει, και το κείμενο είναι το πρωταρχικό του ενδιαφέρον. Είναι άλλο ένα βιβλίο με εικόνες και είναι άλλο ένα άλμπουμ ζωγραφικής με λεζάντες. Σήμερα, σε σημαντικό βαθμό, κυρίως στον τομέα του παιδικού βιβλίου, προωθούνται λεζάντες μέσα σε άλμπουμ με ζωγραφιές. Αυτό μακροπρόθεσμα θα έχει αντίκτυπο στις αναγνωστικές τάσεις των νέων και – συν τω χρόνω – στο κατά πόσο θα διαβάζει το ενήλικο κοινό. Ως μεταφράστρια κι αυτοεκδότρια προτιμώ να μεταφράζω και να εκδίδω βιβλία συγγραφέων που δεν έχουν μεταφραστεί κι εκδοθεί προηγουμένως στην Ελλάδα, όπως συνέβη με τα βιβλία του James Allen που έχω μεταφράσει με πρώτο από αυτά το βιβλίο του «Ως Άνθρωπος Σκεπτόμενος». Είναι σημαντικό να δίνεις στον Έλληνα αναγνώστη τη δυνατότητα να διαβάσει σπουδαίους ανθρώπους. Νομίζω ότι αυτό ο αναγνώστης το σέβεται, το εκτιμάει κι αναγνωρίζει την προσπάθεια που γίνεται.
-Μοιάζει να επιλέγετε προσεχτικά τι θα εκδώσετε και να μην λειτουργείτε ως τυπογραφείο με πληρωμένες εκδόσεις. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας;
Δεν είναι κακό να λειτουργεί μια επιχείρηση ως τυπογραφείο, αρκεί να λέει στον πελάτη του: «Ξέρεις, ως εκεί αναλαμβάνω κι ως εκεί μπορώ.» Ντόμπρα πράγματα. Κακό, σύμφωνα με τη δική μου λογική, είναι τα φουσκωμένα λόγια και οι υποσχέσεις δίχως αντίκρισμα.
Έχω σταματήσει συνεργασίες με συγγραφείς και μάλιστα σχεδόν με την έναρξη της συνεργασίας μας γιατί αντιλήφθηκα ότι είτε είχαν παρεξηγήσει είτε δεν είχαν τη διάθεση να αντιληφθούν τι ζητάω και τι προσφέρω. Δεν κινούμαι με γνώμονα την περιστασιακή συνεργασία και το κοντόφθαλμο όφελος, δηλαδή κυρίως το οικονομικό. Θέλω τόσο εγώ όσο και ο υποψήφιος συγγραφέας-συνεργάτης μου να κινούμαστε στο ίδιο μήκος κύματος και να είμαστε αμφότεροι ευχαριστημένοι. Το να είναι ευχαριστημένη μόνο η μια πλευρά το θεωρώ μια τρύπα στο νερό για όλους. Προς το παρόν, εκδίδω μόνο δικά μου έργα κι έργα σπουδαίων ξένων συγγραφέων τα οποία προηγουμένως έχω μεταφράσει στα ελληνικά. Το μυστικό της επιτυχίας έχει να κάνει με το μέτρο που βάζει ο καθένας στο τι θεωρεί επιτυχία και πόση αφοσίωση θα επιδείξει στον στόχο του.
–To τελευταίο σας εκδοτικό εγχείρημα: «Τα μυστικά της έκδοσης και πώς θα γίνεις συγγραφέας», μοιάζει τρομερά ενδιαφέρον οδηγός για συγγραφείς. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτόν τον κυκεώνα της έκδοσης και πώς μπορεί να γίνεις συγγραφέας;
Είναι ένας δυσκολοδιάβατος δρόμος που εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που τον παρουσιάζουν σαν μια ανέμελη βόλτα Σαββατοκύριακου. Δεν υπάρχει τίποτα πιο μακριά από μια τέτοια περιγραφή.
Όπως είπατε, είναι κυκεώνας, και για να μπορέσεις να βγάλεις άκρη πρέπει να διαβάσεις πολύ, να ρωτήσεις πολλά, να αγωνιστείς πρώτα μέσα σου και ύστερα έξω σου, ώστε να μην έρθει η στιγμή που θα αισθανθείς ότι πιάστηκες κορόιδο. Είναι σημαντικό να κοιτάμε ρεαλιστικά τα πράγματα, τόσο τα εσωτερικά όσο και τα εξωτερικά και να καιροφυλακτούμε για εσωτερικές και εξωτερικές σειρήνες.
Στο βιβλίο γράφω για αρκετά βασικά πράγματα που πρέπει να ξέρει κάποιος που θέλει να μπει στον χώρο ως συγγραφέας. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν γράψει ένα κείμενο που μπορεί να είναι από αδιάφορο έως πάρα πολύ καλό, αλλά δεν ξέρουν βασικά πράγματα για το πώς να κινηθούν.
Δεν μπορείς να πέσεις στη θάλασσα αν δεν ξέρεις κολύμπι ή αν δεν έχεις έστω ένα σωσίβιο.
Το βιβλίο δεν θα μάθει στον αναγνώστη κολύμπι, όλοι μαθαίνουν μόνοι τους κολύμπι. Το βιβλίο είναι ένα σωσίβιο, ένας βοηθός για να μάθεις πώς μπορείς να κολυμπάς πριν μάθεις να κολυμπάς μόνος σου.
–Πληρωμένες εκδόσεις από εκδοτικούς κατ’ ευφημισμό, οι οποίοι στην πραγματικότητα λειτουργούν περισσότερο ως τυπογραφεία εκδίδοντας απονήρευτους ανθρώπους ή «ψώνια».
Γίνεται να αλλάξει το εκδοτικό τοπίο και να αποκτήσει μία κάποια δεοντολογία;
Δύσκολο. Το κάθε τοπίο το διαμορφώνουν άνθρωποι. Για να αλλάξει το τοπίο πρέπει να αλλάξουν οι άνθρωποι. Θα πρέπει ο απονήρευτος να ενημερωθεί και το «ψώνιο» να αποκτήσει γνώση κι αυτογνωσία. Ο εκδοτικός χώρος δεν παύει να είναι ένας εμπορικός χώρος. Τον κάθε πωλητή τον βλέπω με συμπάθεια· προσπαθεί να βγάλει το ψωμί του. Όλοι ξέρουμε ότι από μια εμπορική συναλλαγή θα υπάρξει κέρδος για τον πωλητή από την πώληση και όφελος για τον αγοραστή, επειδή χρειάζεται αυτό που ζητάει να αγοράσει. Όμως, πάντα προσέχουμε τι μας λέει και τι εγγυάται ένας πωλητής όταν μας πουλάει κάτι. Αν το προϊόν είναι ένα έπιπλο ή ένα βιβλίο που θα φέρει το όνομά μου δεν βλέπω τον λόγο να αντιμετωπίσω διαφορετικά τον πωλητή. Αυτό είναι ένα από τα μυστικά.
–Πολλοί πιστεύουν ότι το έντυπο θα εκλείψει και τα βιβλία στο μέλλον θα κυκλοφορούν μόνο σε ψηφιακή μορφή πιθανόν γραμμένα από AI τεχνολογία αντί συγγραφείς. Ποια είναι η άποψή σας;
Το ότι θα εκλείψουν τα έντυπα βιβλία το ακούω εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν το πιστεύω. Το ψηφιακό βιβλίο ενισχύει τη διάδοση του έργου σε περισσότερες μορφές, αυτό είναι όλο.
Δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι οι πωλήσεις των χάρτινων βιβλίων θα ήταν πολύ περισσότερες αν δεν υπήρχαν τα ψηφιακά βιβλία. Το κοινωνικό όφελος με την ύπαρξη και ψηφιακής μορφής ενός βιβλίου είναι πολύ μεγαλύτερο από το όφελος που πιθανώς να υπήρχε επιπλέον από την πώληση μόνο έντυπων βιβλίων. Ας μην ξεχνάμε ότι το χαμηλότερο κόστος αγοράς ενός ψηφιακού βιβλίου ενισχύει την αναγνωστική αλλά και εμπορική δυναμική, καθώς έντυπα βιβλία που λόγω κόστους ή όγκου που δεν θα αγοράζονταν ποτέ, τώρα μπορούν και πωλούνται με άλλη μορφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα εκλείψουν τα έντυπα, όχι τις επόμενες αρκετές δεκαετίες τουλάχιστον. Όσο για το ΑΙ, είναι μια φοβία που έχουν αρκετοί σε αρκετούς κλάδους. Δεν τη συμμερίζομαι. Ως συγγραφέας δεν με απασχολεί καθόλου πόσα βιβλία γράφονται ή θα γραφτούν από ΑΙ, αρκεί να αναγράφεται αυτό στο κάθε βιβλίο.
–Το βιβλίο στην χώρα μας ψηφιακό ή χαρτόδετο, δεν πουλάει τόσο πολύ και θεωρείται μάλλον «είδος πολυτελείας» για λίγους. Μπορεί να γίνει mainstream με κάποιον τρόπο;
Είναι θέμα εκπαίδευσης και προτύπων. Η εκπαίδευση ξεκινάει μέσα από την οικογένεια, όπου μπαίνουν οι βάσεις, και συνεχίζεται κι ολοκληρώνεται στο σχολείο. Σημαντικό ρόλο παίζουν και τα Μ.Μ.Ε. και τα κοινωνικά δίκτυα. Όταν το σύνηθες πρότυπο είναι οι νέοι με τον ελαφρύ ρουχισμό να παραθερίζουν σε ακριβούς προορισμούς πίνοντας ποτά και διασκεδάζοντας ως πρωίας, ενώ οι δάσκαλοι αναπαρίσταται με βλοσυρό βλέμμα και συντηρητική εμφάνιση μέσα σε τέσσερις τοίχους, ή όταν οι νέοι που τους αρέσει να διαβάζουν αντιμετωπίζονται ως τα «φυτά» και οι «σπασίκλες»· όταν όλα αυτά γίνονται ανεκτά ή ακόμη και αποδεκτά άνευ περεταίρω σκέψης ή κριτικής, τότε η σφαιρική μόρφωση και γενικότερα το διάβασμα στον γενικό πληθυσμό βρίσκονται ήδη σε κατιούσα πορεία.
–Ποια είναι η άποψή σας για την ενιαία τιμή του βιβλίου; Βοηθάει το βιβλίο ή το πνίγει; Τι άλλο θα μπορούσε να πράξει η πολιτεία πέραν του χαμηλού ΦΠΑ 6%;
Πέραν του ΦΠΑ το οποίο θα μπορούσε να μηδενίσει, θα μπορούσε να αγοράζει έστω ένα αντίτυπο από όλους ανεξαιρέτως τους τίτλους όλων των εκδοτικών και να τους διαμοιράζει σε όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες. Προς το παρόν γίνεται το αντίθετο· κάθε εκδότης είναι υποχρεωμένος να καταθέτει δωρεάν τέσσερα αντίτυπα, για κάθε τίτλο βιβλίου που εκδίδει, στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Θα μπορούσε η πολιτεία να αγοράζει έστω αυτά. Δεν είμαι εκείνη που πιστεύει ότι οι νέοι τίτλοι καλό θα ήταν να αποφεύγεται να μπαίνουν σε βιβλιοθήκες, ως πιθανό αντικίνητρο για την αγορά τους, αλλά αντίθετα, να μπαίνουν κατόπιν αγοράς τους από την πολιτεία, και όχι να έχουμε το φαινόμενο να βλέπουμε δασκάλους να προσπαθούν να οργανώσουν σχολικές βιβλιοθήκες κάνοντας έκλυση σε εκδοτικούς και γονείς για δωρεές βιβλίων. Δωρεές φυσικά και είναι θεμιτό να γίνονται για διαφημιστικούς και κοινωνικούς λόγους που είναι στην ευχέρεια του κάθε εκδότη ή ιδιώτη να κάνει, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρείται ως πολιτειακή μέριμνα φιλαναγνωσίας, επειδή διαθέτει μια αίθουσα για να χρησιμοποιηθεί ως βιβλιοθήκη. Με τη λογική που υπάρχουν δημόσια σχολεία που εξοπλίζονται με θρανία και καρέκλες, με την ίδια λογική κι αίθουσες που προορίζονται ή χρησιμοποιούνται ως βιβλιοθήκες θα πρέπει να έχουν κι επάρκεια βιβλίων προς ανάγνωση και δανεισμό, των οποίων ο κατάλογος θα πρέπει κατά διαστήματα να εμπλουτίζεται.
Η ενιαία τιμή σαφώς και βοηθάει να κρατούνται οι τιμές σε ένα άλφα επίπεδο και να υπάρχει μια σχετική προστασία για εκδότες, συγγραφείς και βιβλιοπώλες. Όμως, όπως καταλαβαίνουμε, σε μια ελεύθερη αγορά αυτό το μέτρο είναι μεν προστατευτικό για ένα διάστημα, αλλά μετά από αυτό παύει να ισχύει. Πιστεύω ότι και η παύση του μετά από ένα διάστημα είναι εξίσου ευεργετική, καθώς θα βοηθήσει τα βιβλία που δεν κατάφεραν να ελκύσουν το αναγνωστικό κοινό με την αρχική τιμή τους να καταστούν πιο ελκυστικά, κυρίως από οικονομικής άποψης πλέον, και να μην αποτελέσουν φύρα για τους εκδότες και τους βιβλιοπώλες που επένδυσαν σε αυτά.
Ευχαριστούμε για την συνέντευξη,
Σας ευχαριστώ πολύ και γω για τη συζήτηση και τη φιλοξενία κι ελπίζω αυτή η συνέντευξη να φανεί χρήσιμη στους αναγνώστες σας. Το βιβλίο αντιπροσωπεύει τη γνώση και η κοινωνία μας αντικατοπτρίζει όχι μόνο το παρόν αλλά και το μέλλον. Όταν όλοι αντιληφθούμε πόσο στενά δεμένη είναι η εξέλιξη και η ευημερία της κοινωνίας με τη διάδοση της γνώσης, η πρόοδος και η ευημερία όλων μπορεί να φτάσει τα επίπεδα που όλοι έχουμε ευχηθεί.
Εκδόσεις Επόμενη Επιλογή: εδώ
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για το βιβλίο και συνεντεύξεις συγγραφέων: εδώ
