Για την Ιωάννα Γκανέτσα η ζωή με την συγγραφή αποτελούν συμπόρευση. Η ταλαντούχα συγγραφέας έχει επανέλθει το τελευταίο διάστημα με το πρόσφατο λογοτεχνικό της «παιδί», το Θείο Δώρο που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις BELL. Σήμερα, συνομιλώ μαζί της στο yourearticles.
-Οι μνήμες των παιδικών σου χρόνων;
Φέτες ψωμί με μαρμελάδα, λουκουμάδες με μέλι, πίτες της γιαγιάς, γόνατα γδαρμένα και φυσοκάλαμα, αρμύρα στο κορμί τα καλοκαίρια, διάβασμα και περιπλάνηση. Ήταν ωραία χρόνια. Χρόνια και αισθήσεις που προσπαθώ να προσφέρω και στα παιδιά μου. Ένα ευτυχισμένο παιδί είναι αδύνατο να μην προσπαθεί να γίνει ένας ευτυχισμένος ενήλικας –χωρίς να σημαίνει ότι είμαστε πάντα σε μια αέναη ευφορία. Όταν έχεις ζήσει την ευτυχία σε στιγμές, ξέρεις τι να αναζητάς στα χρόνια που έπονται.
-Η ανάμνηση που θα σε ακολουθεί για πάντα;
Είναι ένα κράμα αναμνήσεων που διαμόρφωσαν εμένα και τις επιλογές μου. Οι καλές αναμνήσεις μου είναι φάρος. Με αυτές πορεύω στα σκοτάδια μου. Η αγάπη, το γεγονός ότι αγαπήθηκα και αγάπησα, ότι αγαπιέμαι και αγαπώ είναι η πιο πολύτιμη ανάμνηση, το πιο πολύτιμο βίωμα.
-Πώς στράφηκες στο γράψιμο;
Η γραφή είναι για μένα σπόρος που φυτεύτηκε μέσα μου τη μέρα που γεννήθηκα και μαζί με εμένα, χρόνο με το χρόνο, μεγαλώνει και η δίψα, η ανάγκη να δυναμώνουν οι ρίζες και να απλώνω τις ιστορίες μου στα κλαδιά, να έρχονται να ξαποσταίνουν οι αναγνώστες. Να βρίσκουν παρέα και παρηγοριά στον ίσκιο τους.
-Η σημασία της συγγραφής στη ζωή σου;
Η συγγραφή είναι πολύτιμη διαδικασία. Είναι θεραπεία. Ισορροπία. Ανάγκη. Αγάπη. Είναι μέρος της Ιωάννας. Κομμάτι της. Πορευόμαστε παρέα στον χρόνο που μας έχει δοθεί.
-Τα αναγνώσματα που σε διαμόρφωσαν;
Κυνηγούσα πάντα την αλήθεια. Τη βρήκα διάσπαρτη σε βιβλία φιλοσοφίας, ψυχολογίας, δοκίμια. Ο Μπρυκνέρ –αν και τον γνώρισα αργότερα στην αναγνωστική ζωή μου- είναι ένας φιλόσοφος που ταυτίζομαι. Ήρθε και επιβεβαίωσε όσα κι εγώ η ίδια υιοθέτησα με τα χρόνια και την αναζήτηση.
-Η διαδικασία με την οποία γράφεις τα βιβλία σου;
Στα τρία μου μυθιστορήματα πρώτα βρήκα το θέμα της έρευνας (με επίκεντρο τον έρωτα) και έπειτα την ενσωμάτωσα στη μυθιστορία. Στο βιβλίο Το Άνθος της Ζωής έκανα έρευνα για τα άνθη και τα δέντρα που υπάρχουν στον Βοτανικό κήπο του Εδιμβούργο και επέλεξα όσα με κάποιο τρόπο σχετίζονται με τον έρωτα ή βοήθησαν να χτιστεί μια σκηνή του μυθιστορήματος. Στο βιβλίο Το Μουσείο των Ραγισμένων Σχέσεων ταξίδεψα ως το Ζάγκρεμπ της Κροατίας, στο ομώνυμο μουσείο, και κατέγραψα τα αντικείμενα και τις ιστορίες που τα συνοδεύουν και στο τελευταίο, το Θείο Δώρο μπήκα στα χωράφια της ζωγραφικής και κατέγραψα πίνακες που σχετίζονται με τον έρωτα, τον ερωτισμό ή οι ζωγράφοι τους απασχόλησαν με τους έρωτές και τις μούσες τους, οπότε οι ήρωες και οι ιστορίες μου στα βιβλία σχετίζονταν με κάποιο τρόπο με τα αντικείμενα έρευνάς μου. Γύρω τους πλέκω χαρακτήρες, τοποθεσίες, συγκυρίες, το τέλος.
-Από πού αντλείς την έμπνευση;
Η ίδια η ζωή είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή ιδεών, σεναρίων, ιστοριών. Παρατηρώ, αφουγκράζομαι, στοχάζομαι και μετά δουλεύω γραπτά όλα όσα θέλω να καταθέσω. Δεν υπάρχει τίποτα τυχαίο στα βιβλία μου. Όλα παίζουν τον ρόλο τους, μικρότερο ή μεγαλύτερο.
-Πρώτα ζεις και μετά γράφεις ή ζεις μέσα από το γράψιμο;
Ζω και γράφω. Δεν προηγείται κάποιο. Δεν είναι αγώνας. Είναι συμπόρευση. Άλλες φορές νιώθω περισσότερη ανάγκη να ταξιδέψω, να συναντήσω φίλους, να δω μια καλή ταινία, να δοκιμάσω ένα καλό κρασί κι άλλες προτιμώ να κλειστώ στον εαυτό μου, να «ματώσω» μέχρι να γράψω το τέλος και να επουλωθεί η πληγή.
-Πρώτη σου λογοτεχνική απόπειρα ήταν «Ο Έρωτας Δε Θέλει Τίτλο». Τα συναισθήματα σου σχεδόν δέκα χρόνια μετά τη κυκλοφορία του βιβλίου;
Το 2015 ήμουν νέα στο χώρο, πλημμυρισμένη με το θάρρος της αθωότητας, της απειρίας. Τόλμησα πράγματα που ίσως τώρα σκεφτόμουν δυο φορές. Ήταν όμορφα αθώα εποχή. Τη νοσταλγώ γλυκά γιατί η αθωότητα άπαξ και χαθεί δεν επιστρέφει. Ήμουν τυχερή γιατί το βιβλίο, αν και συλλογή κειμένων, αγαπήθηκε και συνεχίζει να αγαπιέται και να ζητιέται από τους αναγνώστες που θέλουν όλα τα βιβλία μου στη βιβλιοθήκη τους. Έχω ωριμάσει πολύ από τότε, τόσο συγγραφικά όσο και ως συγγραφέας στον χώρο. Όχι απλά δεν μετανιώνω για την ως τώρα πορεία αλλά μακαρίζω τις εμπειρίες μου. Ήταν όλες τους εφόδια.
-Η πιο αντιπροσωπευτική σου συγγραφική κατάθεση;
Υποθέτω ότι πάντα θα απαντώ το τελευταίο χρονικά βιβλίο μου γιατί είναι πιο κοντά στην τωρινή εκδοχή μου. Μου αρέσει που ωριμάζω ως άνθρωπος και ως συγγραφέας, που εξελίσσομαι, που δεν εφησυχάζω και σε κάθε νέο βιβλίο καταθέτω μια εντελώς διαφορετική ματιά στον έρωτα και τη ζωή.
-Πρόσφατα, κυκλοφόρησε το τελευταίο σου λογοτεχνικό «παιδί», το Θείο Δώρο. Πως προέκυψε η δημιουργία αυτή;
Συνήθως βρίσκω το επόμενο θέμα έρευνας και την υπόθεση του βιβλίου πριν ακόμη τελειώσω το προηγούμενο. Καθώς, λοιπόν, έγραφα Το Μουσείο των Ραγισμένων Σχέσεων και αναφέρθηκα σε έναν δικό μου αγαπημένο σύγχρονο ζωγράφο που έχει αποτυπώσει πολύ αληθινά σκηνές μεταξύ εραστών, τον Τζακ Βετριάνο, γεννήθηκε η επιθυμία να εντρυφήσω στον χώρο της τέχνης και να καταγράψω πώς ο έρωτας επηρέασε διάσημους ζωγράφους. Η έρευνα, ωστόσο, αν και δύσκολο κομμάτι, δεν ήταν το δυσκολότερο. Στην πράξη δύσκολο είναι να προσαρμόσεις τις πληροφορίες ώστε να αποτελούν φυσική ροή της ιστορίας, μέρος της. Να μην παρεμβάλουν αυτόνομα αλλά να μπλέκουν με την καθημερινότητα των ηρώων. Χαίρομαι που οι έως τώρα κριτικές δείχνουν ότι και σε αυτό το βιβλίο τα κατάφερα. Είναι πάντα ικανοποίηση μετά από μια επίπονη διαδικασία.
-Σταθερό θέμα των βιβλίων σου είναι ο έρωτας, το πώς λειτουργούν οι άνθρωποι υπό το καθεστώς του και το πώς επηρεάζει τις ζωές τους. Τι ρόλο παίζει στη ζωή σου το συναίσθημα αυτό;
Συμβαίνει συχνά οι αναγνώστες να αναρωτιούνται το ίδιο, ακριβώς επειδή βρίσκουν πτυχές του εαυτού τους στα γραπτά μου. Σίγουρα, είμαι ένας άνθρωπος που με ό,τι καταπιάνομαι στη ζωή μου, το κάνω με πάθος. Δεν μπορώ την μετριότητα, το λίγο. Ούτε ο έρωτας το αντέχει αυτό. Γι’ αυτό «τα βρίσκουν» ο έρωτας και τη γραφή μου, είναι και οι δυο απαιτητικοί. Είναι σαν δυο εραστές που δίνουν ραντεβού στα βιβλία μου.
-Πώς αντιλαμβάνεσαι τις σημερινές ανθρώπινες σχέσεις;
Διακατέχονται σε μεγάλο βαθμό από εγωκεντρισμό ενίοτε και εγωπάθεια. Το εγώ είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που καλείται να ξεπεράσει το εμείς, το μαζί, η οποιαδήποτε ερωτική – ή ακόμη και φιλική- σχέση.
-Επικρατεί δυσκολία στην επικοινωνία των ανθρώπων;
Η επικοινωνία ήταν ανέκαθεν δύσκολη. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος σε οτιδήποτε αφορά δυο. Χρειάζεται υπομονή, κατανόηση, αποδοχή και κυρίως ελευθερία να είμαστε διαφορετικοί. Δεν χρειάζεται να μοιάζουμε για να ταιριάζουμε, χρειάζεται να κυνηγάμε το μαζί, χωρίς να του επιτρέπουμε να μας στοιχειώνει.
-Ερωτεύονται εύκολα οι άνθρωποι ή κάτι τους κρατάει και δεν αφήνονται στο πάθος;
Οι άνθρωποι ενθουσιάζονται εύκολα, αφήνονται δύσκολα και αφήνουν τον έρωτα να γλιστρήσει από τα χέρια τους, όταν εκείνος απαιτεί να βγουν από την ζώνη ασφαλείας τους. Τίποτε μεγαλειώδες δεν συμβαίνει μέσα σε αυτή τη ζώνη. Το βήμα έξω από αυτή είναι μονόδρομος. Ζει αληθινά όποιος τολμά, όποιος ζει αυτό που νιώθει, ακόμη κι αν δεν το μάθει ποτέ κανείς. Έζησε. Και αυτό για το συναίσθημα είναι αρκετό.
-Ο ρόλος του διαδικτύου σε αυτό;
Πάντα υπήρχαν σειρήνες. Δεν δαιμονοποιώ το διαδίκτυο, είναι ένα μέσο κι αυτό. Δεν είναι όμως το ίδιο το ταξίδι. Η ζωή είναι έξω, στα ανοιχτά. Και θέλει κότσια να τη ζήσεις, γνωρίζοντας ότι θα χρειαστεί να φας τα μούτρα σου. Δεν υπάρχουν πιο όμορφα μούτρα από εκείνα που έζησαν λίγη –ή πολλή- από τη ζωή που θέλησαν.
-Μπορεί να διαρκέσει για πάντα σε μια σχέση ο έρωτας; Φεύγει εντελώς ή μεταλλάσσεται σε κάτι διαφορετικό;
Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα πόσο μάλλον ένα τόσο εφήμερο όσο είναι ο έρωτας. Ένας θνητός θεός, όπως συνηθίζω να λέω. Παντοτινοί εραστές υπάρχουν, παντοτινοί έρωτες όχι –εκτός κι αν δεν έχουν βιωθεί. Είναι ωραίο να βλέπεις τον έρωτα να εξελίσσεται, να μεταβάλλεται σε αγάπη. Δεν συμβαίνει πάντα, ωστόσο. Πιο συχνά συμβαίνει, όταν το πέπλο του έρωτα φύγει, να αποκαλυφθεί μια αλήθεια που δεν ταιριάζει στους εραστές. Σε αυτή την περίπτωση το χώρια είναι η καλύτερη λύση. Δεν αντέχεται ένα μαζί που δεν μας ικανοποιεί. Είναι φυλακή. Δεν ωφελεί, όταν κάποιος βλέπει το μαζί σαν φυλακή. Το μαζί είναι συμπόρευση.
-Τι δυσκολίες έχει να συναντήσει ένας ανερχόμενος συγγραφέας σήμερα;
Τις ίδιες που συναντά κάθε άνθρωπος που προσπαθεί να αναγνωριστεί στον χώρο του, ίσως και λίγες περισσότερες γιατί ενώ το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα είναι λίγο, υπάρχει πληθώρα ανθρώπων που γράφουν –χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι όλοι τους συγγραφείς. Συγγραφέα σε χρήζει ο χρόνος και το κοινό, όχι το όνομα σε ένα εξώφυλλο.
-Πώς κρίνεις το τοπίο στην νεοελληνική λογοτεχνία;
Πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν ενδιαφέρουσες πένες. Επίσης, πάντα θα υπάρχουν αδικίες, ραδιουργίες, μαχαιρώματα, φθόνος. Στον νόμο της αγοράς δεν υπερισχύει πάντα ο πιο ταλαντούχος. Ο ταλαντούχος πρέπει να μάθει αυτόν τον νόμο και να τον λειτουργεί προς όφελός του. Δεν περιμένουμε την αλλαγή, οφείλουμε στον εαυτό μας να δουλεύουμε γι’ αυτή, να είμαστε μέρος της.
-Πώς αντιλαμβάνεσαι τη σημερινή ελληνική κοινωνία;
Η ελληνική κοινωνία είναι, σε μεγάλο βαθμό δυστυχώς, απαίδευτη, ρηχή στην αναζήτηση και ανέτοιμη να αναλάβει την ατομική ευθύνη και τις συνέπειες του ωχαδερφισμού της. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και το αξιόλογο κομμάτι της κοινωνίας. Σε αυτό πρέπει να στοχεύσουμε όλοι, να συμβάλλουμε στο να αυξηθεί και προοδευτικά να υπερισχύσει. Ο πολιτισμός είναι πρωτίστως συμπεριφορά.
-Τα στοιχεία της που δεν τα αντέχεις;
Η κουλτούρα της κουτοπονηριάς και της κακεντρέχειας. Η ελληνική κοινωνία δεν θα ωριμάσει και δεν θα προοδεύσει πραγματικά, αν δεν μάθει ο καθένας πρώτα να δίνει το παράδειγμα και έπειτα να κουνά το δάχτυλο.
-Επίσημα είσαι αστυνομικός. Τι έχεις αποκομίσει από τη μέχρι τώρα θητεία σου στο σώμα;
Η Αστυνομία –χώρος ανδροκρατούμενος- έχει υπάρξει μεγάλο σχολείο για εμένα, ειδικά σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις και την παρατήρηση διαφορετικών χαρακτήρων που καλούνται να συνυπάρξουν κάτω από την ίδια ομπρέλα εργασίας. Η Αστυνομία, με το στίγμα κακών νοοτροπιών και συμπεριφορών και -ειδικά παλαιότερα- με έλλειψη σε ανθρώπινο δυναμικό με υψηλό μορφωτικό επίπεδο δείχνει σημάδια αργού πλην όμως προοδευτικού εκσυγχρονισμού. Όπως το μεγαλύτερο μέρος του κρατικού μηχανισμού, έτσι και τα σώματα ασφαλείας είναι βραδυκίνητα στις αλλαγές. Γίνονται όμως και αυτό είναι -αν μη τι άλλο- ελπιδοφόρο.
-Πώς δένουν τα αστυνομικά καθήκοντα με τη συγγραφική ιδιότητα;
Δεν δένουν. Δεν προσπάθησα ποτέ να τα δέσω. Είναι δυο διαφορετικές πτυχές και ιδιότητες του ίδιου ανθρώπου. Θεωρώ βαρετό το να είμαστε μονοδιάστατοι. Να προσκολλούμαστε σε μια και μόνη ιδιότητα ή χαρακτηριστικό και να αυτό το ένα να ορίζει τη ζωή μας, τις σχέσεις μας, τον τρόπο που μας βλέπουν οι άνθρωποι. Τυγχάνει να αγαπώ και να υπηρετώ πολλά πράγματα στη ζωή. Δεν με ορίζει κανένα από αυτά. Τους δίνω την υπόσταση που τους αρμόζει και κυριότερα που ταιριάζει σε εμένα.
-Θα μπορούσες δεδομένης της επαγγελματικής σου ιδιότητας να ασχοληθείς και με την αστυνομική λογοτεχνία;
Δεν αποκλείω τίποτα. Σίγουρα, ωστόσο, δεν έχω ξεμπερδέψει ακόμη με τα ανθρώπινα συναισθήματα. Έχουν ένα βάθος και μια προοπτική που αγαπώ να αναμοχλεύω.
-Τι άνθρωπος είναι η Ιωάννα Γκανέτσα;
Καλός θέλω να πιστεύω. Δεν με ενδιαφέρει να είμαι απλώς καλή μαμά, καλή αστυνομικός, καλή συγγραφέας. Τίποτα δεν έχει την ίδια αξία αν
κάποιος δεν είναι μέσα του καλός άνθρωπος. Δεν ξέρω αν είναι επίκτητο, αν διδάσκεται, αν γεννιέται κανείς με ροπή προς το καλό. Δεν μιλάμε για αγιοσύνη βεβαίως, μιλάμε για καλοσύνη. Καλός δεν σημαίνει ούτε άγιος ούτε αθώος ούτε αγαθός. Σημαίνει «ξεκινώ θετικά και όπου με βγάλει». Σπανίως με έχει βγάλει σε λάθος δρόμο.
-Αν βρισκόσουν ναυαγός σε ένα έρημο νησί ποιο προσωπικό σου αντικείμενο θα ήθελες να σε συντροφεύει;
Με τα χρόνια έμαθα να μην μένω προσκολλημένη σε αντικείμενα. Σίγουρα θα ήθελα μια φωτογραφία της οικογένειας μου για τις ώρες που θα λύγιζα, να θυμάμαι για ποιον λόγο προσπαθώ και ελπίζω. Σε ένα ιδανικά σύμπαν, όπου ναυαγός δεν σημαίνει κακουχίες και πείνα θα ήθελα δύο, ένα τετράδιο κι ένα μολύβι. Κρίμα να πάει χαμένος τόσος ελεύθερος χρόνος και τόση έμπνευση!
-Το προσωπικό σου καταφύγιο όταν όλα δείχνουν δύσκολα;
Η οικογένειά μου, η αγκαλιά τους, η πίστη τους σε εμένα.
-Ο μεγάλος σου φόβος;
Να μην θυμάμαι κάποια στιγμή όσα έζησα, όσους αγάπησα. Να μην προλάβω να πω όλα τα «σ’ αγαπώ» μου. Ίσως γι’ αυτό στα παιδιά μου τα λέω κάθε μέρα.
-Αν μπορούσες να γυρίσεις το χρόνο πίσω υπάρχει κάτι που θα ήθελες να αλλάξεις;
Με τη σύνεση που έχω τώρα, αρκετά πράγματα ίσως έκανα αλλιώς. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, δεν θα ήμουν τώρα αυτή που είμαι κι εγώ είμαι εντάξει με την Ιωάννα μέσα μου. Τα πάμε καλά. Την προσέχω και με προσέχει. Είναι σπουδαίο να είσαι φίλος με τον εαυτό σου, να τα βρίσκεις. Κάνω καλή παρέα με εμένα. Καμιά φορά το αναζητώ κιόλας, τη μοναχικότητα, τη μοναξιά μέσα στο πλήθος.
-Τα όνειρα σου για το μέλλον;
Τα όνειρα έχουν και μια δόση απατηλή, ιδανική. Προτιμώ τους στόχους, να χαράζω πορείες. Είμαι φιλόδοξος άνθρωπος και δουλεύω για να μην μείνουν τα όνειρα απλώς όνειρα. Μερικά καλά βιβλία, μερικά ενδιαφέροντα ταξίδια, πολλές στιγμές με τους ανθρώπους που αγαπώ είναι πάντα στα σχέδιά μου.
-Η συμβουλή που θα έδινες σε ένα νέο άνθρωπο για να κάνει τα όνειρα του πραγματικότητα;
Να δουλεύει, να πεισμώνει, να έχει θάρρος. Τίποτα δεν χαρίζεται. Ό,τι κατακτάς σου ανήκει και αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσει ο χρόνος, ο μόνος πραγματικός σύμμαχος ακόμη κι όταν δείχνει εχθρός σου. Ο χρόνος σέβεται την προσπάθεια και αγαπά την αλήθεια, αυτή μένει. Να είναι αληθινοί.
-Τι σου έρχεται στο μυαλό όταν λες το όνομα Ιωάννα Γκανέτσα;
Ένα χαμόγελο στα χείλη και μια σκέψη στο νου με συντροφεύει σε κάθε μικρό ή μεγάλο απολογισμό μου: ωραία ως εδώ, μικρή μου, μια χαρά τα κατάφερες. Πάμε για τα επόμενα…
-Ιωάννα σε ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία μας.
Εγώ σε ευχαριστώ.
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
Περισσότερα για τη συγγραφέα Ιωάννα Γκανέτσα και το βιβλίο της: εδώ
Διαβάστε περισσότερες απόψεις για βιβλία καθώς και συνεντεύξεις συγγραφέων: εδώ
