Οι εκδόσεις «Υψικάμινος» τελούν υπό την αιγίδα τού Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Στα πλαίσια των πενταετών πλάνων, που υιοθετήθηκαν εξ αρχής ως πρότυπο εργασίας, θεωρώντας ως αναγκαιότητα την αυτόνομη διαμόρφωση ενός εκδοτικού εγχειρήματος που θ’ αποτελέσει διακριτό πυλώνα δημοσίευσης, αξιολόγησης και προβολής στο δημόσιο χώρο έργων ποίησης, πεζογραφίας, θεάτρου, κινηματογράφου, καθώς και επιστημονικών μελετών (με επίκεντρο τη θεωρία τής λογοτεχνίας και των ρευμάτων σκέψης κι έκφρασης), με στόχο τη διαμόρφωση των όρων πρόσληψης μίας νέας λογοτεχνικής παράδοσης. Ιδρύθηκαν το 2024 και έχουν εκδώσει 17 βιβλία. Ας μάθουμε περισσότερα σήμερα στο yourearticles συνομιλώντας με το διευθυντή των εκδόσεων Αντώνη Ε. Χαριστό.
-Πώς και γιατί πάρθηκε η απόφαση να ανοίξει ο εκδοτικός μία τόσο δύσκολη χρονική περίοδο;
Οι εκδόσεις Υψικάμινος αποτελούν όργανο του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Στη βάση αυτή το εκδοτικό εγχείρημα ήρθε να καλύψει τις πάγιες ανάγκες τής συλλογικότητάς μας όπως αποτελέσουν ανεξάρτητο πόλο στη δημόσια πνευματική ζωή τού τόπου, προβάλλοντας και διαδίδοντας τα αποτελέσματα της λειτουργίας τού Ομίλου· ταυτόχρονα απευθύνεται σε δημιουργούς πέραν του Ομίλου, σε πεζογράφους, σε ποιητές, σε θεατρολόγους, σε επιστήμονες· αποτελεί έναν πόλο ο οποίος διακρίνεται από την απουσία οικονομικής εισφοράς εκ μέρους των δημιουργών. Στη θέση των χρημάτων για την έκδοση ενός έργου προτάσσουμε φιλολογικά κριτήρια και προϋποθέσεις έκδοσης. Εάν μία εκδοτική πρόταση εντάσσεται σε αυτές τις προϋποθέσεις, τότε εμείς, ως εκδοτικό σχήμα, αναλαμβάνουμε όλα τα έξοδα έκδοσης, χωρίς επιβάρυνση έναντι του δημιουργού. Είναι μία απόφαση και μία κίνηση που στόχο είχε εξ αρχής να αναδείξει το σεβασμό και την αξία τού πνευματικού παραγωγού στη χώρα μας και να υπερβεί το εμπορευματοποιημένο πνεύμα των σύγχρονων εκδοτών, που αντιμετωπίζουν τους δημιουργούς ως πηγή κέρδους, προκειμένου να καλύψουν προηγούμενα οικονομικά ανοίγματα που απέτυχαν. Αντιμετωπίζοντας τους δημιουργούς ως εμπόρευμα, και αναζητώντας στο πρόσωπό τους πηγή χρηματοδότησης, μειώνεις πρακτικά πια την αξία τού βιβλίου, καθώς καταργείς κάθε αξιολογικό κριτήριο στη διαδικασία τής έκδοσης, μειώνοντας την αντίστοιχη αξία τού αναγνώστη στον οποίο απευθύνεσαι ως εκδότης. Διολισθαίνεις διαρκώς στην υποβάθμιση και τη ματαίωση. Είπαμε λοιπόν πως αυτό το απόστημα με κάποιον τρόπο πρέπει να σπάσει. Η εκδοτική μας πρόταση αρνείται κατηγορηματικά την οικονομική εισφορά των δημιουργών, τηρώντας παράλληλα όλες τις απαιτήσεις από την έκδοση, την κυκλοφορία, την προβολή· και αυτή είναι μία μικρή νίκη στους καιρούς που ζούμε.
-Ποια είστε τα πρόσωπα που απαρτίζεται τις εκδόσεις Υψικάμινος;
Οι εκδόσεις απαρτίζονται από πλειάδα ανθρώπων σε διάφορες θέσεις ευθύνης ως προς τη λειτουργία και τη διεκπεραίωση των εργασιών τους. Θα αναφερθώ στα βασικά μόνο πρόσωπα, εκπροσωπώντας το σύνολο του εγχειρήματος: Πέραν τού γράφοντος, ο Ιωάννης Τσαχουρίδης, ο συγγραφέας Κώστας Λίχνος, ο Στράτος Τζαμπαλάτης, η Βάσω Μαγγανάρη κ.ά. Κάθε ένας και κάθε μία από εμάς αναλαμβάνει έναν ρόλο συγκεκριμένο και προσδιορισμένο στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του. Λειτουργούμε με αυστηρά κριτήρια και ως προς τους ανθρώπους μας. Όταν ως προϋπόθεση έκδοσης ενός έργου θέτεις μια σειρά από φιλολογικές απαιτήσεις, είναι δεδομένο ότι οφείλεις να λειτουργείς στο εσωτερικό σου με τους ίδιους μηχανισμούς.
-Τι είδους βιβλία εκδίδετε;
Αποφασίστηκε εξ αρχής η ενασχόλησή μας με βιβλία λογοτεχνίας (πεζογραφία και ποίηση), δοκιμίου, φιλοσοφίας, θεάτρου, κινηματογράφου, καθώς και επιστημονικών μελετών.
-Το βιβλίο στην χώρα μας δεν πουλάει τόσο πολύ και θεωρείται μάλλον «είδος πολυτελείας» για λίγους, μπορεί να γίνει mainstream με κάποιον τρόπο;
Εάν στα πλαίσια του καπιταλισμού το βιβλίο μετατραπεί σε κυρίαρχο ρεύμα τότε η ίδια αυτή κοινωνία πρέπει να αυτο-αναιρεθεί. Καπιταλισμός και βιβλίο, ως πολιτιστικό εργαλείο και ως μέθοδος κριτικής σκέψης, αμφισβήτησης και οργανωμένης στάσης έναντι της ζωής, δε συμβαδίζουν. Ο καπιταλισμός μετατρέπει κάθε τι σε εμπόρευμα, σε αντικείμενο χρήσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τού προσδίδει μία δομική σχέση ως προς την έννοια της αξίας, υποτάσσοντας την τελευταία στις χρηματικές σχέσεις συναλλαγής. Η δυναμική του σε μία κοινωνία παντελούς έλλειψης κριτικής σκέψης, η προσφορά του σε μία κοινωνία παντελούς έλλειψης ταυτότητας και προσωποποιημένης αξίας στα πρόσωπα που τη συναποτελούν, βασίζεται στην προσφορά ολοένα ευτελέστερων προϊόντων, για την κάλυψη τεχνητών ψευδαισθήσεων. Το βιβλίο αποκτά αξία στον καπιταλισμό όταν διαφημίζεται ως εμπόρευμα από χέρια διάσημων προσώπων, στοχεύοντας στη μαζικότητα ενός κοινού δίχως απαιτήσεις και προσδοκίες, πέραν της «χαλάρωσης» για λίγα λεπτά τής μέρας από την πνιγερή καθημερινότητα· δεν αποκτά αξία βάσει τού περιεχομένου, τής πολιτιστικής του αντιστοιχίας, τής προσφοράς του στη σκέψη και την αυτογνωσία των αναγνωστών, ως μοχλός καλλιέργειας της προσωπικότητας, στη δυναμική αμφισβήτησης και εγρήγορσης που προσφέρει. Όταν το βιβλίο μετατραπεί σε κυρίαρχο ρεύμα με τους όρους αυτούς, δε θα μιλάμε πια για καπιταλισμό.
-Επισκεπτόμενος το site σας δεν βλέπω e-books (βιβλία σε ψηφιακή μορφή), γιατί;
Πιστεύουμε ακράδαντα στην αξία τού έντυπου βιβλίου. Πιστεύουμε ρομαντικά πως το βιβλίο, η διαδικασία τής ανάγνωσης, η αισθητική του, η υφή στα χέρια, η μυρωδιά του, είναι στοιχεία που εγκολπώνονται όλα όσα η φαντασία, τα συναισθήματα, η ατομικότητα της προδιάθεσης, η ευελιξία τού χρόνου και τού χώρου, διαμορφώνουν την οπτική τής μελέτης. Και γύρω από την έκδοση ενός βιβλίο κινητοποιούνται μια σειρά από πρόσωπα τα οποία προσθέτουν τη δική τους αισθητική, τη δική τους δυναμική, τη δική τους αγάπη, πέραν τού χρόνου που απαιτείται ως την τελική κυκλοφορία του. Είναι μία διαδικασία με συλλογικούς παραγωγούς, και συλλογικούς και ατομικούς αποδέκτες. Μία διαδικασία αναντικατάστατη.
-Ποια είναι η άποψή σας για την ενιαία τιμή του βιβλίου*, βοηθάει το βιβλίο προστατεύοντάς το από το να πουλιέται σε εξευτελιστική τιμή, ή όχι καθώς πνίγει τον ανταγωνισμό μιας και οι εκδότες κρατάνε άτυπα τις ίδιες τιμές έχοντας ένα ιδιότυπο καρτέλ;
Έγινα μάρτυρας βιβλίου μοναδικής πολιτιστικής αξίας για την ελληνική γραμματεία να πωλείται σε τιμή μόλις 3 ευρώ σε «παζάρι» βιβλίου, τη στιγμή που το ίδιο βιβλίο πριν από χρόνια δεν πωλούταν κάτω από 18. Επρόκειτο για την κατάπτωση της σύγχρονης πολιτικής για το βιβλίο και το αποκορύφωμα όσων ανέφερα παραπάνω για την εμπορευματοποίηση αυτού. Είμαστε της άποψης πως πρέπει η Εθνική Βιβλιοθήκη, στην οποία καταχωρούνται οι τίτλοι που εκδίδονται στη χώρα μας, να διαμορφώσει εξειδικευμένο οικονομικό τμήμα το οποίο θα ασχολείται αποκλειστικά με τον καθορισμό των τιμών για κάθε βιβλίο χωριστά και με νόμο η τιμολόγησή της να είναι υποχρεωτική. Ένα τμήμα το οποίο θα ορίζει το ύψος τής τιμής, μην επιτρέποντας τους εκδότες να προσδιορίζουν κατά το δοκούν τις τιμές των βιβλίων. Εάν ένας εκδότης επιθυμεί την πώληση σε διαφορετική τιμή, τότε θα πρέπει να λάβει ειδική άδεια γι’ αυτό, εξηγώντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους η σκοπιμότητα ή η αναγκαιότητα επιβάλουν. Πιστεύουμε, με άλλα λόγια, ότι το βιβλίο δεν πρέπει να ανήκει εμπορικά στους εκδότες, γιατί οι τελευταίοι ως επιχειρηματίες δεν έχουν καμία σχέση με το βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν, παρά το αντιμετωπίζουν ως εμπόρευμα (και αυτό ως έναν βαθμό είναι θεμιτό, καθώς αυτό υπαγορεύει ο ρόλος τους υπό το βλέμμα τού επιχειρηματία). Οφείλει η πολιτεία να μεριμνήσει τόσο για την τιμολόγησή του, όσο και για τον έλεγχο τήρησης αυτής (θα ήταν ιδανικό η πολιτεία να κατηγοριοποιήσει και τα βιβλιοπωλεία ανάλογα με τα βιβλία που πωλούν, ώστε ο αναγνώστης να γνωρίζει κάθε φορά ποια βιβλιοπωλεία διαθέτουν τί. Ταυτόχρονα να είναι υποχρεωτική η παρουσία όλων των εκδοτών σε κάθε βιβλιοπωλείο ανά κατηγορία, και όχι στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε βιβλιοπώλη εάν θα συμπράξει με τον εκάστοτε εκδότη. Είμαστε μάρτυρες βιβλιοπωλείων που συνεργάζονται με συγκεκριμένους εκδότες, αποκλείοντας την ποιότητα και την αξία που διαθέτουν μικρότερης δυναμικής και εμβέλειας εκδοτικοί οίκοι, στερώντας έτσι το βιβλίο από τη διάδοσή του και την προσέγγισή του από το αναγνωστικό κοινό, προβάλλοντας συγκεκριμένους τίτλους μόνο και μόνο επειδή ανήκουν σε συγκεκριμένους εκδότες, ακόμη κι αν τα εν λόγω βιβλία δεν έχουν τίποτε να προσφέρουν πέραν της μαζικής κατανάλωσης). Οποιαδήποτε παραβίαση θα πρέπει να τιμωρείται παραδειγματικά. Επομένως, η ενιαία τιμή βιβλίου, όπως εφαρμόζεται, ναι μεν δίνει μία απάντηση στην υποβάθμιση του βιβλίου και την αποτροπή περαιτέρω εξευτελισμού του, ωστόσο, πιστεύουμε ότι πρέπει να φτάσουμε στο σημείο ώστε η επιλογή των εκδοτών για την τιμή τού εκάστοτε βιβλίου να φύγει από τα χέρια τους. Να γίνει ζήτημα πολιτείας.
-Πώς βλέπετε τα πράγματα συνολικά στο χώρο του βιβλίου;
Η κατάσταση διαρκώς χειροτερεύει. Εκδόσεις έργων βασισμένων αποκλειστικά στο χρήμα, χωρίς καμία αξιολόγηση, χωρίς κριτήρια, χωρίς φιλολογική προπαιδεία. Αυτός είναι ο μαζικός κόσμος τού βιβλίου σήμερα, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Ευθύνη φέρουν τόσο οι εκδότες, όσο και οι δημιουργοί. Οι μεν για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το βιβλίο και το δημιουργό αυτού, οι δε για τη θέση την οποία πιστεύουν ότι κατέχει το βιβλίο και ο πνευματικός δημιουργός στο δημόσιο χώρο/λόγο. Οι δημιουργοί, για να υπηρετήσουν ουσιαστικά το ρόλο τους, οφείλουν να εμβαθύνουν στα κοινωνικά αίτια της πραγματικότητας που βιώνουν, να μελετούν εξονυχιστικά, να διερευνούν και να ανοίγουν διεξόδους εκεί όπου όλα μοιάζουν να καταλήγουν σε αδιέξοδο. Αυτό δε συμβαίνει στις μέρες μας. Ο πνευματικός δημιουργός (στην πλειοψηφία τους) αναζητά να καλύψει τα δικά του «κενά», ψυχολογικής και κοινωνιολογικής φύσης, χρησιμοποιώντας το χρήμα που διαθέτει, με σκοπό να βγει από την αφάνεια στην οποία νιώθει καθηλωμένος. Εκφράζει μία ατομοκεντρική άποψη για τη ζωή, δίχως καμία κοινωνική αντιστοιχία, καταγράφει συναισθήματα, φαντασιώσεις και επιθυμίες, πιστεύοντας πως όλος ο πλανήτης κινείται γύρω από το άτομό του. Κάτι τέτοιο προφανώς και δε συμβαίνει. Ο κάθε δημιουργός καταλήγει να απευθύνεται στο κοινό συγγενών και φίλων. Όμως, η δύναμη του χρήματος, η δύναμη του να εκδώσω απλά επειδή έχω χρήματα και ταυτόχρονα αναζητώντας την προβολή για να καλύψω ατομικές ανάγκες και «κενά», είναι ένας δρόμος που οδηγεί στην ολοένα υποβάθμιση του βιβλίου. Η μόνη απάντηση σε αυτόν τον κατήφορο είναι η σύσταση φιλολογικών επιτροπών στους εκδοτικούς οίκους, να τεθούν κριτήρια έκδοσης, να αυστηροποιηθούν οι διαδικασίες. Θα δείτε πως σε σύντομο χρονικό διάστημα το βιβλίο θα αναπνεύσει, το αναγνωστικό κοινό θα γίνει πιο απαιτητικό, θα ασκεί πίεση στους εκδότες, ενώ ταυτόχρονα θα υψώσουν οι απαιτήσεις και οι προϋποθέσεις για όσους επιθυμούν να υπηρετήσουν το βιβλίο από οποιαδήποτε θέση ευθύνης, είτε του δημιουργού, είτε του εκδότη, είτε του αναγνώστη.
*Ενιαία τιμή βιβλίου, όπως καθιερώνεται στον νόμο 2557/97, σημαίνει ότι κάθε τίτλος βιβλίου που εκδίδεται, επανεκδίδεται ή ανατυπώνεται, πωλείται προς το κοινό στην ίδια τιμή λιανικής πώλησης από όλα τα σημεία λιανικής πώλησης. Την ενιαία τιμή την καθορίζει ο εκδότης για κάθε βιβλίο που εκδίδει.
Εκδόσεις Υψικάμινος: εδώ
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για το βιβλίο και συνεντεύξεις: εδώ
