Ο Βασίλης Βασιλικός υπήρξε ο πιο παραγωγικός Έλληνας συγγραφέας, έχοντας γράψει περισσότερα από 120 βιβλία στη μακρά πορεία του. Στις 30 Νοεμβρίου του 2023 έφυγε από τη ζωή αφήνοντας μια τεράστια πνευματική κληρονομιά για εμάς τους Έλληνες. Ανάμεσα στα βιβλία του, κυριαρχεί το Ζ, το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο εξαιρετικά από τον Κώστα Γαβρά. Η επικοινωνία μου μαζί του πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2021. Κατόπιν αποδοχής του αιτήματός μου να μου παραχωρήσει μια συνέντευξη, ετοίμασα τις ερωτήσεις μου και τις έστειλα στο μέηλ. Στις 7 Αυγούστου του 2021 έλαβα το μέηλ του. Με αγωνία, τρακ και ενθουσιασμό το άνοιξα και διάβασα τις απαντήσεις του. Δεν απάντησε σε όλα. Σταμάτησε περίπου στις μισές ερωτήσεις. Ήταν η περίοδος που ολόκληρη η χώρα είχε παραδοθεί στις φλόγες και καιγόταν μέρα-νύχτα. Απ΄ άκρη σε άκρη. Θεώρησε τη στιγμή άκαιρη για να ολοκληρωθεί και να δημοσιευθεί η συνέντευξη. Σώπασε μπροστά στο πένθος και την καταστροφή… Επιθύμησε να την συνεχίσουμε προς το φθινόπωρο. Η αλήθεια είναι πως δεν το «κυνήγησα». Επικοινωνήσαμε μετά από πολύ καιρό για να ενώσουμε τη γέφυρα από το καλοκαίρι του 2021. Πώς να γίνεις «κολλιτσίδα» στον Βασίλη Βασιλικό… Όσοι γράφουν και ειδικά όσοι ασχολούνται με το κομμάτι των συνεντεύξεων ξέρουν ότι η συνέντευξη θέλει υπομονή, επιμονή, κυνήγι και τύχη. Δεν έρχονται πάντα όλα όπως τα θες. Εδώ, δημοσιεύω για πρώτη φορά τα όσα μου εμπιστεύτηκε. Καλό ταξίδι Βασίλη Βασιλικέ. Σε ευχαριστώ.
-Γεννηθήκατε στη Καβάλα. Ποιες είναι οι μνήμες των παιδικών σας χρόνων;
Η Καβάλα είναι μια πόλη με ένδοξο παρελθόν. Από εκεί πέρασε ο Απόστολος Παύλος με τον σύντροφό του τον Σίλα και ατένισαν από την κορυφή του βουνού, τον κάμπο των Φιλίππων. Αλλά είχε κι ένα άλλο ορόσημο: Tο 1936 Δήμαρχος εξελέγη ο αριστερός Παρτσαλίδης. Πρωτοφανές στα χρονικά της εποχής. Η πιο ζωντανή εικόνα που μου έμεινε ήταν οι καπνεργάτες που όταν σχολούσαν από τα καπνομάγαζα ήταν τόσο πολλές οι γυναίκες που δούλευαν σ’ αυτά, που νόμιζες ότι η πόλη ολόκληρη σε αυτές ανήκε κι όχι στους λεφτάδες (τους καπνέμπορους) που τις απομυζούσαν.
-Η πιο ισχυρή ανάμνηση που κουβαλάτε ως σήμερα;
Η πιο ισχυρή παιδική μου ανάμνηση ήταν όταν άρχισε ο πόλεμος κι οι Βούλγαροι φασίστες που μοιράστηκαν με τους Γερμανούς ναζί την περιοχή ανατολικά του ποταμού Στρυμώνα, φτάνοντας στη θάλασσα, που πρώτη φορά την έβλεπαν, γονάτιζαν στην παραλία και έκαναν τεμενάδες στην ομορφιά της.
-Ο πατέρας σας ο Νικόλαος Βασιλικός ήταν δικηγόρος και βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Αποτέλεσε καθοριστική η επιρροή του στη προσωπικότητά σας;
Υπήρξε καθοριστική η επιρροή του. Πρώτα από την καταδίκη του σε θάνατο, μαζί με άλλους Βενιζελικούς, που έγινε ισόβια το πρωί της εκτέλεσής τους με έφιππο τον απεσταλμένο του Βασιλιά.
-Σπουδάσατε νομικά στο ΑΠΘ και σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ. Τι αποκομίσατε;
Έτσι, για χάρη του πατέρα μου αποφοίτησα από το ΑΠΘ με «λίαν καλώς» και του παρέδωσα το δίπλωμα για να το κρεμάσει στο γραφείο του. Κατόπιν, με υποτροφία των Ροταριανών της Θεσσαλονίκης σπούδασα στις Η.Π.Α. στο Γέιλ πρώτα απ’ όπου έφυγα γιατί είχε μόνο θεωρητικά μαθήματα και μετακόμισα στη Νέα Υόρκη όπου υπήρχε στο SRT (Schoοl of Radio and Television) για να μάθω αυτό που ήθελα: Την όραση από μακριά, δηλαδή την Τήλε – Όραση.
-Πώς οδηγηθήκατε στο γράψιμο;
Από πιτσιρίκι έγραφα για να απαλλαγώ από τις λέξεις – μέλισσες που τυραννούσαν το κρανίο μου.
-Πώς νιώσατε όταν κυκλοφορήσατε το πρώτο σας βιβλίο;
Ευτυχής. Βγήκαν 500 αντίτυπα που τα πλήρωσε ο πατέρας μου.
-Μετά από περίπου 120 βιβλία, είστε ο πιο παραγωγικός εν ζωή Έλληνας συγγραφέας. Νιώθετε πληρότητα; Έχετε εξαντλήσει τη θεματολογία σας ή πάντα κάτι θα υπάρχει ανείπωτο;
Μάλλον την έχω εξαντλήσει, σα να ήταν πετρέλαια του Τέξας. Αλλά ο «ιός» παρέμεινε. Και τον καλύπτουν ως ένα σημείο τα ανέκδοτα ημερολόγιά μου.
-Άγνωστο φαινόμενο για εσάς το writer’s block. Σωστά;
Ναι, δεν ξέρω τι σημαίνει.
-Είστε ο πιο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας μετά τον Νίκο Καζαντζάκη. Πώς ηχεί στα αυτιά σας αυτό;
Ως λάθος. Μετά τον Καζαντζάκη ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας είναι ο Ρίτσος.
-Για πολλούς αναγνώστες, το Ζ αποτελεί το σήμα κατατεθέν σας. Σας ενοχλεί που η φήμη του υπερκάλυψε ενδεχομένως έτερα έργα σας; Να υπενθυμίσω εδώ ότι ο Μάνος Χατζιδάκις εξέφραζε ενόχληση που ο πολύς κόσμος τον ήξερε για τη μουσική που είχε γράψει στα Παιδιά του Πειραιά. Υπάρχει κάποια αντιστοιχία με εσάς;
Χαίρομαι που με ταυτίζετε με τον Μάνο Χατζιδάκι. Όχι, δεν με ενοχλεί η φήμη του Ζ που όπως λέτε υπερκάλυψε έτερα έργα μου. Αλλά η φήμη αυτή ανήκει κυρίως στην υπέροχη ταινία του Κώστα Γαβρά.
-Πρόσφατα, κυκλοφόρησε το τελευταίο σας βιβλίο με τίτλο «Ντίβα – Το Χρονικό μιας Μαρτυρίας Που Δεν Γράφτηκε». Ποια ήταν η αφορμή αυτής της κατάθεσης;
Η αφορμή ήταν αυτό που λέει ο υπότιτλος: «Το χρονικό μιας μαρτυρίας που δεν γράφτηκε». Αφού δεν έγραψα την μαρτυρία, κατέγραψα το «γιατί».
-Αν βρεθείτε απομονωμένος σε ένα ερημικό νησί και έχετε τη δυνατότητα να πάρετε μαζί σας ένα από τα βιβλία που έχετε γράψει για να σας συντροφεύει και να σας δώσει δύναμη, ποιο θα ήταν αυτό;
Το πρώτο. «Η Διήγηση του Ιάσονα».
-Βιώσατε σκληρά τα χρόνια της δικτατορίας ως εξόριστος;
Αφού πέσαμε πάνω στο γρουσούζικο νούμερο 13, προτιμώ να το υπερπηδήσουμε. (Ο Βασίλης Βασιλικός αναφέρεται στη συγκεκριμένη ερώτηση που ήταν η δέκατη τρίτη από αυτές που του υπέβαλλα).
-Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης η περίοδος στο εξωτερικό;
Έμπνευση δεν ξέρω αν ήταν. Αλλά καταγραφή ναι. Των μεταναστών πρώτα. Των αποκλεισμένων στην ΕΣΣΔ του Μπρέζνιεφ Ελλήνων του Κ.Κ. Εσωτερικού.
-Ήταν ρίσκο να δεχτείτε τη νευραλγική θέση του αναπληρωτή γενικού διευθντή στην ΕΡΤ επί Κυβέρνησης Ανδρέου Παπανδρέου;
Όχι μόνο ρίσκο δεν ήτανε, αλλά αντίθετα μου δόθηκε η ευκαιρία να προτείνω πολλά από αυτά που είχα σπουδάσει…
***Κι εδώ αγαπητέ μου Χρήστο σταματώ. «Η Σμύρνη μάνα καίγεται». Θα κάνουμε μια άλλη συνέντευξη, όταν περάσει αυτή η λαίλαπα, τέλος φθινοπώρου, όταν θα έχει βγει και το καινούργιο μου βιβλίο. Για αυτό σε παρακαλώ να μη με παρεξηγήσεις αφού θα υπάρξει συνέχεια.
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
