Μέσα από τον πανικό μας γύρω από το COVID-19 πρέπει να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον, για να μας βοηθήσουν να το πετύχουμε
Jill Suttie
Σε όλο τον κόσμο κλείνουν ένα ένα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και σπεύδουν να καθαρίσουν βαθιά ολόκληρες πανεπιστημιουπόλεις, σχολεία και χώρους που συνωστίζεται πολύς κόσμος αναλαμβάνοντας ένα τεράστιο κόστος. Το ίδιο συμβαίνει και στις περισσότερες επιχειρήσεις και είμαι πραγματικά ευγνώμων για την ταχεία δράση τους βάζοντας σε προτεραιότητα τους φοιτητές και τα παιδιά. Και είναι φυσικό να αισθανόμαστε περιέργεια στη μέση αυτής της κρίσης, για να δούμε τι επικουρικές ενέργειες μπορούμε να περιμένουμε τις επόμενες εβδομάδες από την κοινωνική μέριμνα κάθε τόπου, κάθε χώρας. Γιατί περιμένετε περισσότερη συνεργασία και συμπόνια ενόψει μιας επιδημίας; Επειδή, αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι κρίσεις συχνά τείνουν να φέρνουν το καλύτερο στους ανθρώπους.
Μια αναφορά που εξέταζε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντέδρασαν κατά τη διάρκεια των επιθέσεων των δίδυμων πύργων στις 11 Σεπτεμβρίου έδειξε ότι αρκετοί από αυτούς γύρισαν πίσω, για να βοηθήσουν τους άλλους να διαφύγουν, μερικές φορές με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο. Άλλες αναφορές σχετικά με τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών δείχνουν ότι ξένοι άνθρωποι μεταξύ τους θα μπουν στην πρώτη γραμμή, για να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον.
Και ενώ είναι αλήθεια ότι μερικές φορές οι καταστροφές μπορούν να οδηγήσουν σε μια μειοψηφία που εκμεταλλεύεται την κατάσταση – για παράδειγμα κλέβοντας τα υπάρχοντα των ανθρώπων όταν πρέπει να φύγουν από το σπίτι τους ή την οικονομική εκμετάλλευση των προϊόντων πρώτων βοηθειών – αυτό δεν είναι μια κοινή πρακτική.
Αντίθετα, όταν αντιμετωπίζουμε έναν κοινό εχθρό, όπως μια επιδημία, είναι πιο πιθανό να συνταχθούμε μαζί προς όφελος όλων. Παρατηρήστε πόσοι νέοι και υγιείς άνθρωποι παίρνουν σοβαρά την ανάγκη να πλένουν συχνά τα χέρια τους, να καλύπτουν το στόμα τους όταν βήχουν, να μένουν στο σπίτι όταν είναι άρρωστοι ή να φορούν μάσκες όταν κυκλοφορούν δημόσια.
Σίγουρα, κανείς δεν θέλει να αρρωστήσει – αλλά ταυτόχρονα κανείς δεν θέλει να είναι υπεύθυνος, για να κάνει τους άλλους να αρρωσταίνουν. Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι η προστασία των άλλων είναι ένα τεράστιο κίνητρο, για να κάνεις το σωστό. Για παράδειγμα, μια μελέτη εξέτασε τι παραπέμπει ως συμπεριφορά στο πλύσιμο των χεριών σε νοσοκομειακούς γιατρούς και νοσηλευτές. Οι ερευνητές έδειξαν ότι οι ταμπέλες που λένε ότι η «υγιεινή των χεριών αποτρέπει να μεταδοθούν ασθένειες στους ασθενείς» ήταν πιο αποτελεσματικές για την πρόκληση πλύσης χεριών από ό,τι οι ταμπέλες που απλώς έλεγαν ότι «η υγιεινή των χεριών σας εμποδίζει να κολλήσετε ασθένειες». Με άλλα λόγια, η προσφυγή στην αλτρουιστική φροντίδα των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης για τους ασθενείς τους ήταν πιο αποτελεσματική από την προσφυγή στο προσωπικό τους συμφέρον.
Στην πραγματικότητα, μπορεί απλώς να είναι η ανθρώπινη φύση μας να είμαστε ευγενείς και χρήσιμοι όταν οι άλλοι μας έχουν ανάγκη. Τείνουμε να βοηθάμε τους άλλους ακόμη κι όταν πρόκειται να στερηθούμε εμείς οι ίδιοι κάτι.
Φυσικά, δεν είναι εύκολο ο καθένας να ενεργεί αλτρουιστικά σε αυτές τις καταστάσεις. Τι μπορεί να το κάνει λοιπόν πιο πιθανό και πώς μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας; Εδώ είναι τέσσερις τρόποι που μπορούμε να ενθαρρύνουμε περισσότερο αλτρουισμό για την καταπολέμηση του ιού.
1. Κοιτάξτε στους ήρωες
Θα υπάρξουν πάντα ηρωικές προσπάθειες σε μια καταστροφή – άνθρωποι που θυσιάζονται για το καλό των άλλων. Σκεφτείτε τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους που έχουν προσβληθεί από αυτόν τον ιό με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο ή οι μολυσμένοι με τον ιό που απομονώνονται εθελοντικά για εβδομάδες, για να προστατεύσουν το κοινό. Όταν ακούμε ιστορίες για αυτούς τους ανθρώπους, αισθανόμαστε αυτό που ονομάζεται ηθική ανύψωση – ένα ζεστό συναίσθημα μέσα μας που μας εμπνέει τροφοδοτώντας την αισιοδοξία και την επιθυμία να δράσουμε αλτρουιστικά. Ενώ ο πειρασμός μπορεί να είναι να επικεντρωθούμε στον φόβο και σε όλες τις λάθος κινήσεις, μπορούμε να προσανατολίσουμε ξανά την προσοχή μας σε εκείνους που κάνουν το σωστό και που θα μας οδηγήσει να είμαστε οι ίδιοι καλύτεροι πολίτες.
2. Μείνετε ήρεμοι και εστιασμένοι
Είναι εύκολο να χαθούμε στο φόβο όταν χτυπήσει η καταστροφή. Ωστόσο, δεν βοηθά κανέναν να προκαλέσει πανικό για την κατάσταση, επειδή δεν σκεφτόμαστε τόσο καθαρά όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μπορείτε να δείτε πώς αυτό έχει επηρεάσει ήδη, καθώς οι άνθρωποι έχουν προβεί σε προμήθεια από μάσκες και τρόφιμα και δημιουργούν μια έλλειψη που θα μπορούσε να επηρεάσει τους ανθρώπους που πραγματικά τα χρειάζονται – εκείνους που είναι άρρωστοι και χρειάζονται μάσκες, για να αποφύγουν τη διάδοση της νόσου σε εμάς τους υπόλοιπους και δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν λόγω ασθένειας.
3. Ελέγξτε τις αισθήσεις σας
Έχετε αισθήματα έντασης; Νιώστε το σώμα σας και χαλαρώστε, καθώς δοκιμάζετε αυτήν την πρακτική. Σε ποια σημεία στο σώμα σας αισθάνεστε περισσότερη ένταση; Πώς μπορούμε να παραμείνουμε πιο ήρεμοι και να κάνουμε σοφότερες επιλογές; Ένας τρόπος είναι να να εξασκηθούμε στο Mindfulness – μια πρακτική η οποία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τόσο τη συναισθηματική αντίδραση όσο και τη λήψη παρορμητικών αποφάσεων. Μπορούμε να κάνουμε μια βόλτα στο πάρκο ή σε ένα κοντινό δάσος (όσοι έχουν την τύχη να είναι κοντά) και να αφήσουμε τη φύση να μας ηρεμήσει ή θα μπορούσαμε να μιλήσουμε με έναν φίλο – έναν ήρεμο φίλο δηλαδή – που μπορεί να μας βοηθήσει να μειώσουμε το άγχος μας. Φυσικά, οι συνηθισμένοι τρόποι να συνδεθούμε κοινωνικά – όπως το να τραγουδάμε όλοι μαζί σε μια συναυλία ή να πάμε σε καφέ – μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουν. Αλλά ό,τι μπορούμε να κάνουμε, για να διατηρήσουμε έναν αέρα ηρεμίας και να το διαδώσουμε στους γύρω μας, τόσο το καλύτερο. Εξάλλου, τα συναισθήματά μας τείνουν να είναι μεταδοτικά στους κοινωνικούς μας κύκλους και πρέπει να κάνουμε το καλύτερο δυνατό, για να περιορίσουμε τον φόβο και τον πανικό.
3. Δείξτε ευγνωμοσύνη
Ένα από τα πιο ευγενικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε είναι να πούμε «ευχαριστώ» σε όσους κάνουν ό,τι μπορούν, για να πολεμήσουν το ξέσπασμα. Είτε είναι οι άνθρωποι που καθαρίζουν τους δημόσιους χώρους είτε το προσωπικό των νοσηλευτικών ιδρυμάτων – ακόμη και οι συνάνθρωποί μας που δουλεύουν απλώς εκεί έξω και εκτίθενται στον ίδιο κίνδυνο, ακόμη κι ένας γείτονας που μπορεί να μας προσφέρει μία μάσκα ή οινόπνευμα – δε βλάπτει κανέναν να πούμε «ευχαριστώ» με όποιον τρόπο μπορούμε. Αντί να κατακρίνουμε και να σχολιάζουμε ποικιλοτρόπως στα Social Media, ας πούμε «ευχαριστώ» στους ειδικούς και εμπειρογνώμονες που μας δίνουν πληροφορίες για το πώς να παραμείνουμε ασφαλείς. Όταν δείξουμε ευγνωμοσύνη προς τους άλλους, τους αφήνουμε να γνωρίζουν ότι οι πράξεις τους έχουν σημασία, γεγονός που ενθαρρύνει περισσότερο την ίδια συμπεριφορά όχι μόνο προς τον ευεργέτη, αλλά και προς τους άλλους. Η δημιουργία ενός κύκλου αλτρουισμού είναι χρήσιμη όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πρόκληση που μας επηρεάζει όλους συμβάλλοντας στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης προς τον άλλον και στην περίθαλψη του άλλου.
4. Να θυμάστε την κοινή μας ανθρωπιά και να δείξετε συμπόνια
Όταν φοβόμαστε, το πρώτο μας ένστικτο μπορεί να είναι να κατηγορήσουμε τους άλλους ή να επιδοθούμε σε προκαταλήψεις σε ομάδες που θεωρούμε υπεύθυνες. Οι ειδησεογραφικές αναφορές δείχνουν ήδη ότι τα θύματα τείνουν να κρίνονται με ένα ρατσιστικό προφίλ, απλώς και μόνο επειδή νόσησαν. Αν και θα μπορούσαμε να γνωρίζουμε λογικά ότι κανένας άνθρωπος ή χώρα δεν μπορεί να κατηγορηθεί για μια ιογενή εκδήλωση, το μυαλό μας εξακολουθεί να αναζητά απλές εξηγήσεις. Η έρευνα δείχνει ότι όταν αναγνωρίζουμε την κοινή μας ανθρωπιά και δείχνουμε συμπόνια είναι πιο πιθανό να συντονιστούμε μαζί και να λύσουμε θέματα που μπορεί να είναι περίπλοκα στη φύση.
Μπορείτε να ξεκινήσετε δείχνοντας στον εαυτό σας κάποια συμπόνια, η οποία μπορεί να σας βοηθήσει να γίνετε πιο πρόθυμοι να παραδεχτείτε λάθη και να λάβετε μέτρα για να τα διορθώσετε. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς το ανθρώπινο λάθος μπορεί να είναι δαπανηρό όταν υπάρχει ένα ιογενές ξέσπασμα και πρέπει να συνεργαστούμε, για να μάθουμε από τα λάθη μας. Φυσικά, όλες αυτές οι οδηγίες δεν αντικαθιστούν τη σημασία της ορθής υγιεινής.
Πρέπει να συνεχίσουμε να πλένουμε συχνά τα χέρια μας και να αποφεύγουμε να αγγίζουμε το πρόσωπό μας, ώστε να μπορούμε να μειώσουμε την πιθανότητα μόλυνσης του εαυτού μας και των άλλων. Αλλά πρέπει επίσης να θυμόμαστε την κοινωνική μας υγιεινή – ψάχνοντας τους ήρωες, παραμένοντας ήρεμοι, έχοντας ευγνωμοσύνη και κυρίως να θυμόμαστε την κοινή μας ανθρωπιά. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε, για να κάνουμε τον κόσμο ασφαλέστερο για όλους μας.
Μας αφορά όλους αν θέλουμε να επιβιώσουν μαζί με τη ζωή μας και οι αξίες μας ως ανθρωπότητα. Αυτό που καλό θα ήταν πάντα να θυμόμαστε είναι ότι η κοινωνία είμαστε εμείς. Ας είμαστε μία κοινωνία που οι επόμενες γενιές θα ευχαριστούν.
*Το παρόν άρθρο είναι μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο από μία δημοσίευση του Ιδρύματος Greater Good του Πανεπιστημίου Berkeley
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου