Συχνά, συνήθως όταν πραγματοποιείται μια εγκληματική ενέργεια, το σώμα του νεκρού θύματος υπόκειται σε αυτοψία. Αυτό σημαίνει πως το σώμα του εξετάζεται με ιδιαίτερες ιατρικές μεθόδους, ώστε να διαπιστωθεί η αιτία θανάτου του. Μέχρι κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, οι μέθοδοι αυτές δεν ήταν δυνατές ή ήταν ελλιπείς. Ποιανού ήταν λοιπόν, η πρώτη αυτοψία που καταγράφηκε ποτέ και πότε έγινε ακριβώς;
Η αυτοψία είναι μια ιατρική εξέταση ενός σώματος μετά θάνατον. Μπορεί να γίνει για διάφορους λόγους, όπως όταν επέρχεται ένας ύποπτος ή απροσδόκητος θάνατος· όταν υπάρχει ανησυχία για τη δημόσια υγεία, όπως ένα ξέσπασμα με απροσδιόριστη αιτία· όταν κανένας γιατρός δεν γνωρίζει αρκετά καλά τον αποθανόντα για να δηλώσει την αιτία και να υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου· όταν ο γιατρός, η οικογένεια ή ο νομικά υπεύθυνος εντολοδόχος του θανόντος ζητήσει τη διενέργεια αυτοψίας.
Η διαδικασία της αυτοψίας σήμερα ξεκινά με το γενικό και τελειώνει με το ειδικό. Αρχικά, γίνεται μια οπτική εξέταση ολόκληρου του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των οργάνων και των εσωτερικών δομών. Στη συνέχεια, μπορούν να γίνουν μικροσκοπικές, χημικές και μικροβιολογικές εξετάσεις για τα όργανα, τα υγρά και τους ιστούς. Όλα τα όργανα που αφαιρούνται για εξέταση ζυγίζονται και ένα τμήμα διατηρείται για επεξεργασία σε μικροσκοπικές πλάκες. Μια τελική αναφορά γίνεται αφού ολοκληρωθούν όλες οι εργαστηριακές εξετάσεις. Η αυτοψία μπορεί να διαρκέσει από δύο έως τέσσερις ώρες. Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων σε δείγματα σωματικών υγρών και ιστών ενδέχεται να χρειαστούν μερικές εβδομάδες για να επιστραφούν.
Τα τελευταία δυόμιση χιλιάδες χρόνια, καθώς η ιατρική πέρασε από το στάδιο της μυστικιστικής τέχνης και έγινε πια επιστήμη, το ίδιο έκανε και ο τομέας της παθολογίας και η αναζήτηση της κατανόησης του τι μπορεί να μας πει το σώμα ενός ατόμου για το πώς πέθανε. Οι αυτοψίες μπορούν να δώσουν απαντήσεις – αλλά ακόμη και τώρα, μερικές φορές δεν βρίσκουν τίποτα άλλο παρά πληροφορίες που αυξάνουν την αβεβαιότητα.
Αρχικά, τη χρονική περίοδο 460-370 π.Χ., ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης υποστήριξε ότι οι ασθένειες είχαν φυσικά και όχι υπερφυσικά αίτια. Θεσπίζει τη χημική θεωρία: τέσσερα «πνεύματα», η μαύρη χολή, η κίτρινη χολή, το φλέγμα και το αίμα, συνθέτουν το ανθρώπινο σώμα. Όλες οι ασθένειες και οι αναπηρίες, υποστήριξε, ήταν το αποτέλεσμα μιας ανισορροπίας στην αναλογία των πνευμάτων προς τα στοιχεία μέσα στο σώμα.
Η ιδέα της αυτοψίας γεννήθηκε την χρονική περίοδο 335–280 π.Χ. Εκείνη τη χρονική περίοδο, ο Ηρόφιλος της Χαλκηδόνας, ένας Έλληνας γιατρός που θεωρείται ο πρώτος ανατόμος, πραγματοποίησε αυτοψίες σε ανθρώπους και ζώα σε τακτική βάση στην Αλεξάνδρεια και κατέγραψε μια πραγματεία για την ανθρώπινη ανατομία. Εισήγαγε δε πολλούς από τους επιστημονικούς όρους που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα για να περιγράψουν ανατομικά φαινόμενα και ήταν υπεύθυνος για την ανακάλυψη της ανατομικής διάκρισης μεταξύ αρτηριών και φλεβών και την ύπαρξη και διαφορά μεταξύ κινητικών και αισθητήριων νεύρων.
Πριν από αυτό, ο Πτολεμαίος Α’ Σώτερ, βασιλιάς της Αιγύπτου, υπερασπίστηκε την παθολογική ανατομία και ίδρυσε το μεγάλο πανεπιστήμιο και τη βιβλιοθήκη στην Αλεξάνδρεια. Έγινε ο πρώτος ηγεμόνας που επέτρεψε σε ιατρικούς υπαλλήλους να κόψουν και να εξετάσουν πτώματα για λόγους μάθησης. Οι περισσότερες από τις πρώτες ανατομές έγιναν σε εκτελεσμένους εγκληματίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο βασιλιάς συμμετείχε ακόμη και στις ανατομές.
Έπειτα, την περίοδο 310-250 π.Χ., ο Ερασίστρατος αρνείται την επικρατούσα θεωρία των «πνευμάτων» και υποστηρίζει ότι οι ασθένειες προκύπτουν από αλλαγές στα όργανα. Παρά το γεγονός ότι περιέγραψε λανθασμένα την κυκλοφορία του αίματος, σημείωσε με ακρίβεια ότι η καρδιά εμπόδιζε την ανάστροφη ροή του αίματος και ότι η επιγλωττίδα κάλυπτε την τραχεία κατά την κατάποση.
Αιώνες αργότερα, είχαμε την πρώτη καταγεγραμμένη αυτοψία το 44 π.Χ. και ήταν εκείνη του Ιούλιου Καίσαρα στην Αρχαία Ρώμη! Αφότου τα μέλη της Συγκλήτου δολοφόνησαν εν ψυχρώ τον Καίσαρα, οι συνωμότες αρχικά σχεδίαζαν να εκδιώξουν το σώμα του πρώην δικτάτορα στον Τίβερη. Τελικά, όμως, για άγνωστους λόγους, άφησαν το ματωμένο σώμα του στο θέατρο του Πομπήιου. Έτσι, αποφασίστηκε από έναν άνδρα, ο οποίος λεγόταν πως ήταν ο προσωπικός γιατρός του Καίσαρα, να γίνει μια έρευνα που έφερε έναν όρο πρωτάκουστο για εκείνη την εποχή· μια αυτοψία.
Ο εν λόγω γιατρός, ονόματι Αντίστιος, είπε πως παρά τις είκοσι τρεις μαχαιριές που δέχθηκε ο Καίσαρας, μία μονάχα απέβη θανατηφόρα· εκείνη που τρύπησε το στήθος του και εν συνεχεία έσπασε την αορτή του. Σύμφωνα με εκείνον, οι υπόλοιπες πληγές ήταν επιφανειακές, ενώ άλλες ήταν βαθιές, με κανένα από τα ζωτικά όργανα να έχει υποστεί κάποιον τραυματισμό· τα μαχαίρια των Γερουσιαστών πρέπει να είχαν φτάσει λίγο ρηχότερα από τον μυϊκό ιστό του.
Το 2003, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υπό την επίβλεψη του Ιταλού ερευνητή Λουτσιάνο Γκαροφάνο αποφάσισε να διεξαγάγει μια σύγχρονη έρευνα. Χρησιμοποιώντας τεχνολογία, ήταν δυνατό να δημιουργηθεί μια τρισδιάστατη ανακατασκευή του σώματος του Καίσαρα. Σύμφωνα με τον Γκαροφάνο, ήταν αδύνατο για είκοσι τρεις άνδρες να εμπλακούν σε άμεσο φόνο. Το πιθανότερο είναι ότι πέντε έως δέκα άνδρες συμμετείχαν στη δολοφονία, ενώ οι υπόλοιποι απλώς περικύκλωσαν την εκδήλωση και επέτρεψαν σε άλλους Γερουσιαστές να χτυπήσουν.
Άρα, συμπεραίνουμε πως η αυτοψία είναι μια αρχαία μέθοδος, που ανακαλύφθηκε μετά το πέρας αιώνων, όμως εν τέλει η πρώτη που καταγράφηκε ήταν πριν την εμφάνιση του Κυρίου. Αυτό μας δείχνει πόσο παλιές είναι οι ρίζες της ιατρικής σε αρχαία Ελλάδα και Ρώμη.
