Ο όρος ροκ στη μουσική, χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα είδη που προέκυψαν από την εξέλιξη του είδους του rock and roll. Το rock n roll προέρχεται από το rhythm n blues. Για πρώτη φορά ο όρος rock n roll χρησιμοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’50. O πρώτος τραγουδιστής που έδωσε στη rock παγκόσμια λάμψη ήταν ο Elvis Prisley, που εμφανίστηκε στη μουσική σκηνή το 1955. Ο Elvis άρεσε στη νεολαία γιατί ήταν νέος, ωραίος και προκλητικός. Έτσι, τα νεαρά κορίτσια παθαίνουν υστερία μόλις τον βλέπουν, ενώ τα αγόρια τον ζηλεύουν.
Σύντομα δημιουργήθηκαν δύο ρεύματα rock στην Αμερική: από τη μια το rockabily, ερμηνευμένο από λευκούς που κατάγονταν από τις νότιες κυρίως πολιτείες των ΗΠΑ, με αντιπροσώπους τους Elvis Prisley, Ricky Nelson, Bandy Holy, Jerry Lee Liouis. Από την άλλη το μαύρο rock, πιο ορμητικό και με δαιμονισμένο ρυθμό, με αντιπροσώπους τους Litte Richard, Bo Didly,Chuk Berry. Tο rock n roll διαφέρει από το χορευτικό ρυθμό rock n roll, το οποίο ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει περίπου το 1958, όπως επίσης διαφέρει και από το ροκ, το οποίο άρχισε να εξελίσσεται το 1964.
Στη δεκαετία του 1960, η παραδοσιακή (folk) μουσική των λευκών κοινοτήτων των ΗΠΑ επηρέασε το υβρίδιο που ήταν γνωστό ως ροκ εκείνη την περίοδο, αλλά και επηρεάστηκε από αυτό με αποτέλεσμα τη δημιουργία του φολκ ροκ. Παράλληλα, γίνεται γνωστό το μπλουζ ροκ που αποτελεί την έκφανση του ροκ που δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην ηλεκτρική κιθάρα και στις μπλουζ ρίζες της μουσικής αυτής. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ολόκληρος ο πλανήτης συνταρασσόταν από τις δραματικές αλλαγές που λάμβαναν χώρα στο πολιτικό και κοινωνικό τοπίο. Η αμερικανική στρατιωτική δράση στο Βιετνάμ κλιμακωνόταν ανεξέλεγκτα, ενώ το κίνημα του φεμινισμού βρισκόταν σε ακμή. Οι φοιτητές σε ολόκληρο τον κόσμο ανέπτυσσαν έντονη πολιτική δράση και διεκδικούσαν δικαιώματα. Ο κόσμος γινόταν ολοένα και πιο σκληρός, με αποτέλεσμα το τότε κυρίαρχο μουσικό ρεύμα, η pop, να θεωρηθεί από πολλούς νέους ως μια ήρεμη και παρωχημένη μέθοδος έκφρασης, ασύμβατη με το πνεύμα της εποχής.
Η αλήθεια είναι ότι η rock έστρεψε μερικούς από αυτούς που την άκουγαν στον ψυχεδελικό και βουτηγμένο στα ναρκωτικά τρόπο ζωής, ενώ παράλληλα παρείχε μία γερή δόση ρεαλισμού, παίζοντας το ρόλο μιας ενδοσκοπικής διεξόδου για όλο και περισσότερους συνθέτες ερμηνευτές και παρέχοντας ταυτόχρονα σε εκείνους, οι οποίοι δεν ήταν διατεθειμένοι να κοιτάξουν τον κόσμο μέσα από το ανάλαφρο βλέμμα της pop κουλτούρας, ζωτικό χώρο έκφρασης. Αντίθετα, οι καλλιτέχνες της νέας αυτής μουσικής τάσης έστρεφαν τα βλέμματά τους σε υψηλής σημασίας και, μερικές φορές, αμφιλεγόμενα θέματα.
H rock κατακτά τον κόσμο
Καθώς οι πολιτικές αναταραχές στα τέλη της δεκαετίας του 1960 κλιμακώνονταν, η αποδοχή της rock μουσικής ήταν σχεδόν καθολική, ιδιαίτερα σε χώρες όπως οι Η.Π.Α. και η Μ. Βρετανία. Συγκροτήματα όπως οι Cream και οι Jimi Hendrix Experience ανέλαβαν να «σκληρύνουν» τον ήχο του πρωτεργάτη John Lennon και των υπόλοιπων Beatles, οι οποίοι με ένα κράμα rock και country στοιχείων έδωσαν στη rock μουσική την αρχική της ταυτότητα, μεταδίδοντας σε όλο τον κόσμο το μήνυμα της ειρήνης και εισάγοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της μουσικής βιομηχανίας την έννοια του συγκροτήματος με τόσο επιτυχημένο τρόπο. Λαμβάνοντας το «βάπτισμα του πυρός», πολλοί μουσικοί ανταποκρίθηκαν στην εξέλιξη αυτή και έφτιαξαν τα δικά τους συγκροτήματα, το καθένα από τα οποία πρέσβευε τις δικές του αρχές και μουσικές ανησυχίες. Ξεπήδησαν έτσι πολλά ιδιώματα της rock μουσικής, τα οποία αντικατόπτριζαν τους καλλιτέχνες που ανήκαν σε αυτά.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, εμφανίζεται το ψυχεδελικό ροκ, που φέρει στοιχεία από μουσικές της ανατολής. Λίγα χρόνια αργότερα, οι μουσικοί της ροκ που είχαν τζαζ παιδεία και μουσικοί τζαζ, δημιούργησαν το μείγμα που έγινε γνωστό ως τζαζ-ροκ φιούζιον, ή απλά φιούζιον. Στη δεκαετία του 1970 δημιουργήθηκαν τα υποείδη Soft Rock, Progressive Rock , Punk Rock και Heavy Metal και φυσικά και η Disco Μουσική.
Σιγά σιγά ο ήχος σκληραίνει και η μουσική γίνεται πιο βίαιη και επιθετική. Ξεκινούν επίσης οι ηλεκτρονικές επεμβάσεις στη μουσική. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 εμφανίζεται η punk και η jazz rock. Άλλα συγκροτήματα που γεννιούνται είναι οι Genesis, Yes, Kansas, Eagles, Roxy Music κλπ. Στο μεταξύ εμφανίζονται και παρακλάδια της rock, όπως η rap, η ψυχεδέλεια, η τζαμαϊκανή reggae και η heavy metal.
Στη δεκαετία αυτή κάνει τα πρώτα της βήματα και η ελληνική rock, με κύριους εκφραστές το Διονύση Σαββόπουλο, το Μίμη Πλέσσα, το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και το θρυλικό Παύλο Σιδηρόπουλο. Το είδος της disco (ντίσκο) ξεκίνησε από σχήματα και καλλιτέχνες όπως οι Donna Summer, K.C. and the Sunshine Band, MFSB, The Three Degrees, The O’Jays, Barry White, Gloria Gaynor, CHIC, The Trammps και άλλους. Ξαφνικά πολλές επιτυχίες των τσαρτς είχαν χορευτικό ρυθμό ντίσκο και οι ντισκοτέκ (οι χώροι διασκέδασης με μουσική ντίσκο κυρίως), που ήταν δημοφιλείς στην Ευρώπη, κέρδισαν έδαφος και στις ΗΠΑ.
Ένα γκρουπ στενά συνδεδεμένο με την εποχή της ντίσκο ήταν οι Bee Gees, των οποίων η μουσική για την ταινία του 1977, με τίτλο Πυρετός το Σαββατόβραδο (Saturday Night Fever), σημάδεψε το απόγειο της εποχής. Πολλά γνωστά σχήματα της ροκ όπως οι Rolling Stones, ο Rod Stewart, οι Queen και οι Grateful Dead χρησιμοποίησαν ρυθμούς ντίσκο στις κυκλοφορίες τους, ενώ πολλοί ροκ ραδιοφωνικοί σταθμοί ξεκίνησαν να εκπέμπουν πρόγραμμα ντίσκο.
Το τέλος της δεκαετίας του 1970, ξεκίνησε σταδιακά η πτώση της δημοτικότητας του είδους της ντίσκο, αφού για πολλούς η μαζική παραγωγή και εκμετάλλευση του δημοφιλούς είδους, είχε ως αποτέλεσμα την πτώση σε ποιότητα της μουσικής αυτής. Το κίνημα αντι-ντίσκο οδήγησε σε γεγονότα ενάντια στους ραδιοφωνικούς παραγωγούς και υποστηρικτές της ντίσκο με γνωστότερη ίσως την νύχτα κατεδάφισης της ντίσκο στις 12 Ιουλίου του 1979, που μια εκδήλωση του μπέιζμπολ στο Σικάγο μετατράπηκε σε μακελειό από μικροδιαδηλώσεις, με αφορμή την πυροδότηση μιας μικρής βόμβας στο κέντρο γηπέδου από τον Steve Dahl, ραδιοφωνικό παραγωγό που είχε απολυθεί από σταθμό που υιοθέτησε ντίσκο πρόγραμμα.
Οι αντιδράσεις οδήγησαν σε σταδιακή ανάκαμψη των πωλήσεων για τα άλμπουμ της ντίσκο, αλλά το είδος παρήκμασε μέχρι το 1980. Στις αρχές της δεκαετίας του΄80 δημοφιλής είναι η τάση του new wave με συγκροτήματα όπως οι Talking Heads, Stranglers… Τότε διαμορφώνεται και το dark wave ή gothic rock με τους Joy Division, Cure… Στις ΗΠΑ σχηματίζονται συγκροτήματα καθοριστικά για την πορεία της μουσικής όπως οι REM, Sonic Youth… Επίσης στο Σιάτλ έχουμε τη μουσική grunge με αντιπροσώπους τους Pearl Jam, Nirvana, Soundgarden… Στην άνθηση της αμερικανικής rock συμβάλλουν οι Red Hot Chili Peppers, Offspring, Smashing Pumpkins. Στην Ελλάδα αξιόλογοι είναι οι Socrates, Magic de Spell, Panx Romana, 2002 GR, Μεταλλακτικοί, Μουσικές Ταξιαρχίες κλπ.
Ο όρος «heavy metal» προέρχεται από την αμφιλεγόμενη νουβέλα Naked Lunch του γνωστού Αμερικανού συγγραφέα William Burroughs, ο οποίος μιλούσε για «κεραυνούς από βαρύ μέταλλο», φράση που χρησιμοποιήθηκε από το γνωστό single Born to Be Wild (1968) των Steppenwolf και βάπτισε το πιο επιτυχημένο (και αμφιλεγόμενο) είδος της rock μουσικής: το heavy metal. Η διαφορά ανάμεσα στη hard rock και στη heavy metal είναι για πολλούς δυσδιάκριτη, ενώ ο κιθαρίστας των rock/metal θρύλων Black Sabbath Tony Iommi έχει δηλώσει επανειλημμένα: «εμείς παίζουμε hard rock», αν και τα διάσημα γυρίσματα της κιθάρας του σε τραγούδια όπως το Paranoid και Iron Man «κλείνουν το μάτι» στη metal σκηνή.
Η heavy metal είναι κατά κανόνα πιο βίαιη, δεν έχει επιρροή από blues όπως η hard rock, ενώ οι στίχοι καταπιάνονται συχνά με το θάνατο και τη θρησκεία, δίνοντας την αφορμή για τις γνωστές κατηγορίες περί σατανισμού, καθώς και τους αστικούς μύθους περί ξεπουλήματος της ψυχής τους στο διάβολο για επιτυχία. Υπάρχει επίσης και ο αυστηρός ενδυματολογικός κώδικας της εποχής: ρούχα από υφασμάτινα denim, δερμάτινα και πάνω από όλα, μακριά μαλλιά.
Hard Rock/heavy metal: Οι κυριότεροι εκπρόσωποι
Black Sabbath, Led Zeppelin, Uriah Heep, Deep Purple, Ozzy Osbourne, Nazareth, Judas Priest, Marilyn Manson, Megadeth, Alice Cooper, The Scorpions, Iron Maiden, The Ramones, Iggy Pop, Motorhead, Cream, Queen, The Sex Pistols, Aerosmith, Kiss, Guns N Roses, The Who, Van Halen, Nirvana, Metallica, AC/DC κ.ά.
Η δεκαετία του ’90 είναι δεκαετία ακμής για τη βρετανική rock με τους Oasis, Blur, Pulp, Radiohead κλπ. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πλέον χιλιάδες συγκροτήματα rock. Στην Αυστραλία οι Go-Betweens, στη Νέα Ζηλανδία οι Chills, στην Ολλανδία οι Nits κλπ. Ορισμένα ακολουθούν το στυλ παλιών συγκροτημάτων, αλλά υπάρχουν και συγκροτήματα που διαμορφώνουν το δικό τους στυλ, όπως οι Oasis, Aerosmith, U2, The Fall κ.α.
Στην Ελλάδα υπάρχουν σχήματα που ικανοποιούν όλα τα γούστα, όπως οι Terror-X-Crew και οι Active Member για hip-hop, οι Τρύπες , τα Ξύλινα Σπαθιά, τα Διάφανα Κρίνα και οι Στρογγυλό Κίτρινο για hard rock, οι Stereo Nova και Μίκρο για ηλεκτρονική μουσική, οι Ενδελέχεια και τα Υπόγεια Ρεύματα για rock-έντεχνες μελωδίες, οι Πυξ Λαξ για rock-λαϊκες μελωδίες και άλλα. Ο αιώνας κλείνει με την ύπαρξη αθάνατων κομματιών και καταπληκτικών δημιουργών.
Η rock σήμερα
Έχουν εμφανιστεί αμέτρητα συγκροτήματα-συνεχιστές αυτής της πλούσιας μουσικής κληρονομιάς, χωρίς τη λάμψη των παλαιών αλλά με πολλή όρεξη να περάσουν καλά και να κάνουν αυτό το οποίο τους αρέσει: να γράφουν και να παίζουν αγνή και σκληρή μουσική. Η νεανικότητα που αποπνέει η rock μουσική είναι δυσεύρετη στα άλλα είδη και για αυτό δεν θα εκλείψει μάλλον ποτέ.
Από τον Νίκο Γκάτσιο
Διαβάστε περισσότερα στο https://musicmoviehistory.blogspot.com/
Εικόνες: Rossano aka Bud Care, Jesper Hedlund, naturalflow – Flickr