Οι ρίζες της περιβαλλοντικής ηθικής (Μέρος Ά)

Αρχής γενομένης από το έτος 1798, η θεωρία του Άγγλου οικονομολόγου Thomas Malthus που διατυπώθηκε στο «Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού», αναφερόταν στον περιβόητο νόμο του πληθυσμού. Ο Μαλθουσιανισμός υπηρετώντας την αριστοκρατία των γαιοκτημόνων της Μ. Βρετανίας συσχέτισε το δημογραφικό με την ύπαρξη τροφής, καθότι ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνονταν με γεωμετρικό ρυθμό, ενώ η τροφή με αριθμητικό. Κατά συνέπεια, η ανεξέλεγκτη πληθυσμιακή έκρηξη και ο συνεχής ανταγωνισμός για επιβίωση καταλήγει στην έλλειψη τροφικών αποθεμάτων. Η προβληματική επιλύεται από τους μηχανισμούς της φύσης, ήτοι από την ισόρροπη κατάσταση που δύναται να επέλθει μέσω επιδημιών και λιμών. Όπως επισημαίνεται, σ’ ένα κλίμα δυστοπίας οι ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες στοχοποιούνται εκ φύσεως. Εν κατακλείδι, η πρόνοια που παρέχεται σε δαύτους ανακόπτει την διαδικασία της φυσικής επιλογής· συλλήβδην η πλέμπα στον καιάδα (!)

Ακολούθως, ο Δαρβίνος εμπνεόμενος από τον Malthus, συνέγραψε το 1859 την «Καταγωγή των Ειδών». Το βιβλίο πραγματεύεται τον σκληρό ανταγωνισμό που αναπτύσσεται μεταξύ των ζώντων οργανισμών για εύρεση φυσικών πόρων. Ο ανταγωνισμός προσδίδει στους οργανισμούς το στοιχείο της προσαρμοστικότητας και η βαθμιαία συγκέντρωση τούτου του κληρονομικού χαρακτηριστικού οδηγεί στην εμφάνιση νέων βελτιωμένων ειδών με περίσσεια ανθεκτικότητα. Οι προαναφερθέντες παράγοντες επηρεάζουν θετικά το προσδόκιμο επιβίωσης· η θεωρία της Φυσικής Εξέλιξης είναι παρούσα.

Συνακολούθως, ο Άγγλος βιολόγος Herbert Spencer συγκέρασε τα προειρημένα θεωρήματα το 1864 με το βιβλίο «Οι Αρχές της Βιολογίας». Ο Σπενσεριανισμός υπηρετώντας την Βρετανική αποικιοκρατία εργαλειοποίησε την θεωρία της Φυσικής Εξέλιξης ενσωματώνοντας την ρήση «Η Επιβίωση του Ισχυρότερου», τουτέστιν του οικονομικά ισχυρότερου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το δαρβίνειο θεώρημα παραποιείται και εγκαθίσταται στο κοινωνικό γίγνεσθαι· ο Κοινωνικός Δαρβινισμός γεννάται.

Το 1869, ο πανεπιστήμονας Francis Galton κυκλοφόρησε το βιβλίο «Κληρονομική Ιδιοφυΐα». Ο Galton επηρεάστηκε τόσο από το συνονθύλευμα των ανωτέρω θεωρητικών προσεγγίσεων, όσο και από το εννοιολόγημα της Αρίας φυλής που διατυπώθηκε το 1853 από τον Γάλλο διπλωμάτη Arthur de Gobineau. Κοντολογίς, ο Galton ακύρωσε τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής και προήγαγε την ελεγξιμότητα των κληρονομικών προσόντων δια της επιλεκτικής διασταύρωσης. Το προνόμιο της γενετικής βελτίωσης ανήκε αποκλειστικά στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, συγκεκριμένης φυλετικής προέλευσης. Συνεπώς, η κοινωνική ευμάρεια επιτάσσει την στείρωση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων με απώτερο σκοπό την πληθυσμιακή απομείωση τούτων· η θεωρία της Ευγονικής αναδύεται.

Κατά την ίδια χρονική περίοδο, υπό την σκέπη του Ρομαντισμού η Γερμανία αντιτίθεται στο Διαφωτισμό, στο Κλασικισμό και στον επιστημονικό εξορθολογισμό της φύσης. Το Ρομαντικό κίνημα στα πλαίσια της εθνικής συγκρότησης πρόταξε τα πατροπαράδοτα δίδοντας έμφαση στην φυλετική μνήμη, εξύμνησε τον ιδεαλισμό και την επανασύνδεση με την άγρια φύση. Εντός της παραζάλης, ο Ρομαντισμός προσάρτησε τον εθνικισμό και ανήγαγε την φύση σε θρησκευτικό μανιφέστο· ο νατουραλιστικός μυστικισμός προπομπός του οικοφασισμού ετέθη. Ως εκ τούτου, η Ευγονική απόλυτα ταυτισμένη με τον φυλετισμό και τον εθνικισμό συνάντησε γόνιμο έδαφος στη Γερμανία και ο καθηγητής ιατρικής Alfred Ploetz εισήγαγε το 1895 την φυλετική υγιεινή.

Στις Η.Π.Α., υπό τον φόβο του μεταναστευτικού κύματος και του εκφυλισμού της πολιτισμικής καθαρότητας, η εθνοφυλετική Ευγονική υφέρπει το 1900 από τον βιολόγο Charles Davenport. Εν συνεχεία, ο ακτιβιστής Madison Grant συνεργατικά με τον ομοϊδεάτη Theodore Roosevelt συνέδεσαν την βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων με το μεταναστευτικό ισοζύγιο.

Τοιουτοτρόπως, ο οικοφασισμός μορφώνεται και η Ευγονική μετατίθεται στο επίκεντρο της περιβαλλοντικής σκέψης. Ετούτη η νεωτεριστική σκέψη ως αποκύημα του Μαλθουσιανισμού και του Κοινωνικού Δαρβινισμού θα συνηγορήσει εν μέρει με την περιβαλλοντική ηθική σε μέλλοντα χρόνο. Υπόμνηση, η περιβαλλοντική ηθική αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Άρθρο από τον Αλμαλιώτη Θόδωρο

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Bookchin, M. (1997). O μύθος του υπερπληθυσμού (μτφ. Σ. Κοτρώτσιος). Αθήνα: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ. (1988)

Chronology of psychiatry’s role. (n.d.) Retrieved March 23, 2022, from https://www.cchr.org/documentaries/age-of-fear/creating-the-holocaust.html

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. (2012). Περιβαλλοντική ηθική: Προκλήσεις και προοπτικές για τον 21ο αιώνα. Ανακτήθηκε από https://fmenr.duth.gr/wp-content/uploads/2021/03/2.-Perivallontiki-Ithiki.pdf

Καρακάση, Κ., Μητραλέξη, Κ., & Πετροπούλου Ε. (Επιμ.) (2021). Πρόσληψη και Κριτική. (Τόμ. Α). Αθήνα: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Κουκή, Ε. (2016). Παλαιές και σύγχρονες μορφές ευγονικής: μία ηθική θεώρηση (Διπλωματική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Διαθέσιμο από τη βάση δεδομένων του  Ιδρυματικού Καταθετηρίου Επιστημονικών Εργασιών Α.Π.Θ.  (Κωδ. GRI-2017-18692)

Λαουδίκος, Π. (2008). Εξέλιξη, Φυσική Επιλογή και Περιβαλλοντική Ηθική: Η σημασία της έννοιας της εξέλιξης και της Φυσικής Επιλογής και μελέτη εφαρμογής της. Εισαγωγή στην έννοια του οικοδαρβινισμού (Διπλωματική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αιγαίου). Διαθέσιμο από τη βάση δεδομένων του Ιδρυματικού Αποθετηρίου HELLANICUS (Αρ. 796.01 ΛΑΟ)

Malthus, T. (1798). An Essay on the Principle of Population. London: Joseph Johnson

Παπαδοπούλου, Θ. (2015). Ειδικά θέματα βιοηθικής. Ανακτήθηκε από http://hdl.handle.net/11419/3158

Regal, B. (2004). Madison Grant, Maxwell Perkins and Eugenics Publishing at Scribner’s. The Princeton University Library Chronicle, 65(2), 317-342. https://doi.org/10.25290/prinunivlibrchro.65.2.0317

Sparrow, J. (2019, November 29). Eco-fascists and the ugly fight for ‘our way of life’ as the environment disintegrates. Retrieved from https://www.theguardian.com/environment/2019/nov/30/eco-fascists-and-the-ugly-fight-for-our-way-of-life-as-the-environment-disintegrates

Spencer, H. (Ed.). (1864). The Principles of Biology (Vol. 1). London: Williams and Norgate

Tree silhouette. (n.d.). Retrieved March 24, 2022, from https://www.123rf.com/photo_15234021_tree-silhouette.html

Επιλεγμένα άρθρα από ειδικούς στο είδος τους!