Στη Νέα Ελληνική γλώσσα έχουν επικρατήσει ποικίλες λόγιες εκφράσεις και σχηματισμοί με τη μορφή προτάσεων ή εμπρόθετων σχηματισμών. Κατά κύριο λόγο απαντούν στον Τύπο και σε περιπτώσεις που κάποιος επιθυμεί να προσδώσει στο ύφος του επισημότητα. Τα λάθη που προκύπτουν σε τέτοιου είδους φράσεις είναι συνήθως αποτέλεσμα άγνοιας της προέλευσής τους. Οι σχηματισμοί αυτοί προέρχονται από τα κείμενα της Εκκλησίας και από την αρχαία και βυζαντινή γραμματεία. Παρακάτω παρατίθενται τέτοιες περιπτώσεις.
- ο ασκός του Αιόλου κι όχι οι ασκοί του Αιόλου
- Δει δε χρημάτων κι όχι δει δη χρημάτων, που σημαίνει «Είναι ανάγκη χρημάτων».
- διά του λόγου το ασφαλές κι όχι διά του λόγου το αληθές, που σημαίνει «για την επαλήθευση του λόγου»
- Διεμερίσαντο τα ιμάτια κι όχι διεμοιράσαντο τα ιμάτια, που σημαίνει «μοίρασαν τα πάντα» και προέρχεται από το ρήμα «διαμερίζομαι».
- εκ των ων ουκ άνευ κι όχι εκ των ουκ άνευ (στα λατινικά: sine qua non). Χρησιμοποιείται, όταν μια ιδιότητα ή ένα στοιχείο είναι αναντικατάστατο για κάτι.
- ελαφρά τη καρδία κι όχι με ελαφρά τη καρδία
- επί παντός του επιστητού κι όχι επί παντός επιστητού, που σημαίνει «για κάθε ζήτημα»
- επί το έργον κι όχι επί τω έργω, που σημαίνει «στο έργο»
- μέτρον άριστον κι όχι παν μέτρον άριστον, που σημαίνει «η μεσότητα»
- Παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο κι όχι απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο, που σημαίνει «εύχομαι να μην περάσω αυτή τη δοκιμασία».
- πόσω μάλλον κι όχι πόσο μάλλον
- πού την κεφαλήν κλίνη κι όχι πού την κεφαλήν κλίναι, που σημαίνει «πού να βασιστεί»
- Πριν αλέκτορα φωνήσαι κι όχι πριν αλέκτωρ φωνήσαι ή πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις (που είναι αποτέλεσμα μετάφρασης κι εσφαλμένης τοποθέτησης του αριθμητικού)
- Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας κι όχι φέροντες.
Πηγή:
Μαρκαντωνάτος, Γ. (2002), Λεξικό αρχαίων, βυζαντινών και λόγιων φράσεων της Νέας Ελληνικής με παράρτημα εύχρηστων λατινικών φράσεων, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.
