Καρκίνος: Οι ανησυχητικές παγκόσμιες διαστάσεις του
Ο καρκίνος προκαλεί 1 στους 8 θανάτους παγκοσμίως, ενώ έχει πάρει τα ηνία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που ήταν η νούμερο 1 αιτία θανάτου ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο (World Cancer Research Fund), το 2012 υπήρχαν 14,1 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου και 8,2 εκατομμύρια περιπτώσεις θανάτων λόγω αυτού, ενώ οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν σε 21,7 και 13 εκατομμύρια αντίστοιχα ως το 2030.
Παρότι στις μέρες μας, η πρώιμη ανίχνευση της ασθένειας και οι σύγχρονες θεραπευτικές λύσεις για ορισμένους τύπους καρκίνου, οδηγούν σε αρκετούς επιζήσαντες από καρκίνο, αυτό δεν αποτελεί πραγματικότητα σε πολλά μέρη του κόσμου, λιγότερο ανεπτυγμένα, όπου οι θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι δυσβάσταχτες, και όχι πάντα επιτυχημένες, έως και μη διαθέσιμες.
Πολλές περιπτώσεις καρκίνου μπορούν να προληφθούν!
Πρόκειται για μια πολυπαραγοντική νόσο, στην οποία εμπλέκονται τα γονίδια, το περιβάλλον, η επιγενετική, η διατροφή, ο τρόπος ζωής κ.τ.λ., κάτι που καθιστά την ακριβή αιτιολογία και την θεραπευτική προσέγγιση της νόσου πράγματα αρκετά δύσκολα. Είναι αλήθεια ότι ο καρκίνος μπορεί να «χτυπήσει την πόρτα» στον καθένα, για αυτό και συχνά αποκαλείται «η πιο άτιμη νόσος».
Ωστόσο, κάποια άτομα βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου από κάποια άλλα. Ενώ κάποιοι κληρονομήσιμοι παράγοντες (γονίδια) αποτελούν προκαθορισμένα αίτια, μια γκάμα τροποποιήσιμων παραγόντων, που αφορά στον τρόπο ζωής μας (το λεγόμενο «lifestyle») και στο περιβάλλον έκθεσής μας, σίγουρα επηρεάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου και, μάλιστα, μπορεί συχνά να «ξυπνά» και όποια γενετική προδιάθεση υπάρχει.
Το ελπιδοφόρο είναι ότι υπάρχει ισχυρή επιστημονική βιβλιογραφία για την πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου μέσω της τροποποίησης αυτών των παραγόντων. Μάλιστα, έχει υπολογιστεί ότι το 30% με 50% των καρκίνων μπορεί να προληφθεί με έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ποσοστό που πρέπει να διαδίδεται, ώστε να αγγίζει άτομα που απλώς αποδίδουν την εμφάνιση καρκίνου στη «κακή μοίρα» και στο «γραφτό του καθενός», αδιαφορώντας για την πρόληψη.
Κάπνισμα και παχυσαρκία: Βασικοί παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες κινδύνου είναι ποικίλοι, με το κάπνισμα (και την έκθεση στον καπνό), να αποτελεί τον βασικότερο. Μετά το κάπνισμα, ο παράγοντας κινδύνου που ίσως δεν φανταζόσασταν είναι η παχυσαρκία!
Η παχυσαρκία και το υπερβάλλον σωματικό λίπος έχουν συσχετιστεί θετικά με τουλάχιστον 12 είδη καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του παγκρέατος, του παχέος εντέρου, του οισοφάγου και του μαστού (σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες).
Οι μηχανισμοί με τους οποίους συμβαίνει αυτό, δεν είναι ακόμη πλήρως ξεκάθαροι, αλλά γνωρίζουμε ότι το υπερβολικό σωματικό λίπος αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου μέσω των ορμονών του φύλου -κυρίως των οιστρογόνων-, της αντίστασης στην ινσουλίνη (υπερινσουλιναιμία) και των ανεβασμένων επιπέδων άλλων αυξητικών ορμονών όπως της GLP-1 και τέλος, της χρόνιας φλεγμονής.
Οι πιο πρόσφατες συστάσεις για την πρόληψη καρκίνου
Οι συστάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ερευνών για την πρόληψη του καρκίνου αποτελούν ισχυρά όπλα στην επιστημονική μας φαρέτρα, αφού αναδεικνύουν την ύψιστη σημασία της υιοθέτησης ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ακολουθώντας τις παρακάτω συστάσεις, έχει φανεί ότι συντελείται και μείωση της πρόσληψης αλατιού, κορεσμένων και τρανς λιπαρών οξέων και έτσι είναι πιο πιθανό να θωρακιστεί κανείς και από διάφορες άλλες χρόνιες μη μεταδιδόμενες ασθένειες (όπως είναι π.χ. ο σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του αναπνευστικού και καρδιαγγειακά νοσήματα). Οι συστάσεις αυτές είναι οι εξής:
1. Διατήρησε ένα υγιές σωματικό βάρος.
2. Να είσαι σωματικά δραστήριος. Απόφυγε την καθιστική και αδρανή ζωή.
3. Ενσωμάτωσε τα ολικής άλεσης προϊόντα, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια στην καθημερινή σου διατροφή.
4. Περιόρισε την κατανάλωση των fast foods και των επεξεργασμένων προϊόντων, που είναι πλούσια σε λίπος, άμυλο και σάκχαρα.
5. Περιόρισε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος σε έως 350-500gr/εβδομάδα και του επεξεργασμένου σε ελάχιστη ή και μηδαμινή ποσότητα.
6. Περιόρισε τα αναψυκτικά και τα ροφήματα με προστιθέμενη ζάχαρη. Κατανάλωσε κατά βάση νερό και ροφήματα χωρίς ζάχαρη.
7. Απόφυγε την κατανάλωση αλκοόλ. Εάν καταναλώνεις, μην ξεπερνάς τις εξής συστάσεις: 1 μερίδα αλκοόλ/ημέρα για τις γυναίκες και 2 μερίδες αλκοόλ/ημέρα για τους άνδρες.
8. Μην καταναλώνεις συμπληρώματα διατροφής. Κανένα σημαντικό όφελος στην πρόληψη του καρκίνου με την χρήση συμπληρωμάτων διατροφής δεν έχει καταγραφεί. Οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε μακροσυστατικά και μικροσυστατικά μπορούν να καλυφθούν μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής που περιλαμβάνει ποικιλία τροφών.
9. Θήλασε το μωρό σου, εάν είναι δυνατό. Ο μητρικός θηλασμός, πέρα από τα πολλαπλά οφέλη του τόσο για τη μητέρα, όσο και για το βρέφος, συμβάλλει σημαντικά και στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού για τη μητέρα.
10. Μετά τη διάγνωση του καρκίνου, οι ασθενείς θα πρέπει να ακολουθούν τις παραπάνω συστάσεις, όσο περισσότερο μπορούν (Δευτερογενής πρόληψη).
Τέλος, ας έχουμε ως γνώμονά μας γενικά στην θεώρηση των θεμάτων υγείας που ταλανίζουν πολύ κόσμο το ρητό του Ιπποκράτη: «Κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν». Ας κρατήσουμε, επίσης, στο νου μας ότι ένα μεγάλο ποσοστό των καρκίνων μπορεί να προληφθεί μέσω της διατροφής μας και ενός υγιεινού τρόπου ζωής!
Βιβλιογραφία:
World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Continuous Update Project Expert Report (2018). Recommendations and public health and policy implications. Available at: dietandcancerreport.org
