Η νόσος του Πάρκινσον περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Άγγλο γιατρό James Parkinson το 1817, ο οποίος ανακάλυψε την συμπτωματολογία της ασθένειας.
Το 1997 καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα, ύστερα από πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για την νόσο του Πάρκινσον (EPDA) και την υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με σκοπό την ενημέρωση των πασχόντων για τα δικαιώματά τους, αλλά και την ευαισθητοποίηση του κοινού για την νόσο και ιδιαίτερα για τα κινητικά και μη κινητικά συμπτώματά της. Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 11 Απριλίου, την ημέρα της γέννησης του James Parkinson.
Ένα από τα εξέχοντα σύμβολα για την νόσο Πάρκινσον είναι η κόκκινη τουλίπα, η οποία έχει συνδεθεί με τον J.W.S. Vander Wereld, Ολλανδό καλλιεργητή οπωροκηπευτικών που πάσχει από τη νόσο αυτή και είχε δημιουργήσει με επιτυχία μια κόκκινη και λευκή τουλίπα προς τιμήν του Dr. James Parkinson.
Ορισμός
Η πιο συνηθισμένη μορφή παρκινσονισμού είναι η Ιδιοπαθής Νόσος του Πάρκινσον / Νόσος Πάρκινσον. Πρόκειται για μια νευροεκφυλιστική ασθένεια η οποία επηρεάζει τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο που ελέγχουν την κίνηση. Επηρεάζει σημαντικά την γνωστική και ψυχολογική κατάσταση των πασχόντων, καθώς και την ποιότητα ζωής τους. Θεωρείται προοδευτική/προϊούσα νόσος, που σημαίνει ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά και σιγά-σιγά επιδεινώνονται.
Συμπτώματα
Τα κλασικά κινητικά χαρακτηριστικά της νόσου περιλαμβάνουν την ακινησία (γενική αδυναμία εκτέλεσης των κινήσεων ή δυσκολία στην έναρξη των κινήσεων), την μυϊκή ακαμψία (οι μύες του σώματος «παγώνουν») και τον τρόμο ηρεμίας–τρέμουλο (συσπάσεις των μυών του βραχίονα, γνωστές ως «κινήσεις μέτρησης κερμάτων», κατά τις οποίες τα δάχτυλα φαίνεται ότι εκτελούν μια κίνηση όμοια με την κίνηση μέτρησης των κερμάτων).
Ο τρόμος επιδεινώνεται με το στρες, αλλά ελαττώνεται κατά την διάρκεια του ύπνου και στις εκούσιες κινήσεις. Η ακινησία μπορεί να λάβει την μορφή βραδυκινησίας, υποκινησίας, δηλαδή μείωση των κινήσεων, ή καθαρής ακινησίας, δηλαδή απουσία των αυθόρμητων και αυτόματων κινήσεων.
Τέλος, άλλα συμπτώματα που παρουσιάζουν τα άτομα αυτά είναι διαταραχές στον λόγο (πιο βραχνή ομιλία), υπερβολική εφίδρωση, ακράτεια ή δυσκοιλιότητα. Άλλοι εμφανίζουν οπτικοχωρικές διαταραχές, αισθητηριακά συμπτώματα (μειωμένη αίσθηση της όσφρησης και της γεύσης), διαταραχές ύπνου (αϋπνία ή υπνηλία μέσα στην ημέρα, έντονα όνειρα), κόπωση, ναυτία, προβλήματα μνήμης (δυσκολία στην ανάκληση πληροφοριών), ελλειμματική προσοχή, σύγχυση/άνοια και ψυχολογικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού. Αυτά είναι μη κινητικά συμπτώματα τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται εξίσου υπόψη για μια ολοκληρωμένη κλινική εκτίμηση.
Κλινική Διάγνωση
Για την διάγνωση της νόσου απαιτείται η παρουσία 2/3 από τα κύρια κινητικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω με την βοήθεια του νευρολόγου. Επιπλέον, φαίνεται ότι υπάρχουν 3 ξεχωριστά σύνδρομα ανάλογα με τα συμπτώματα. Ο μεικτός τύπος (ακινησία, τρόμος και ακαμψία), ο ακινητικο-ακαμψιακός τύπος (ακινησία, ακαμψία και ελάχιστο ή καθόλου τρόμο) και ο τρομώδης τύπος (τρόμος, πλήρης απουσία ακινησίας και ακαμψίας).
Επιδημιολογία
Η νόσος Πάρκινσον επηρεάζει όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φυλής και πολιτισμού. Περίπου 10 εκ. άνθρωποι πάσχουν από την νόσο αυτή παγκοσμίως με μέση ηλικία εμφάνισης τα 40-70 έτη. Η συχνότητα υπολογίζεται σε 5/100.000 σε άτομα ηλικίας κάτω των 54 ετών, 32/100.000 σε άτομα ηλικίας 55-64 ετών, 113/100.000 σε άτομα ηλικίας 65-74 ετών και, τέλος, 254/100.000 σε άτομα ηλικίας 75-84 ετών. Φαίνεται ότι επηρεάζει περισσότερο το ανδρικό φύλο.
Αιτιολογία
Τα αρχικά συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται ως διαταραχές στον έλεγχο των λεπτών κινήσεων των χεριών, πράγμα που δυσχεραίνει την εκτέλεση έργων, όπως το γράψιμο ή το κούμπωμα των κουμπιών. Ακόμη και η ταυτόχρονη εκτέλεση δύο κινήσεων καθίσταται προβληματική.
Η βασική αιτία της νόσου είναι ακόμη άγνωστη και οι επιστήμονες θεωρούν ότι τόσο τα γονίδια όσο και το περιβάλλον παίζουν σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι οι κινήσεις μας ελέγχονται από νευρικά κύτταρα (νευρώνες) στον εγκέφαλο που μεταδίδουν μηνύματα μεταξύ τους και στο υπόλοιπο σώμα χρησιμοποιώντας χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μέλαινα ουσία παράγει έναν από τους νευροδιαβιβαστές, την ντοπαμίνη που ελέγχει την κίνηση. Στα άτομα με νόσο Πάρκινσον, το 70-80% των κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη βαθμιαία επιδεινώνεται και χάνονται (νευροεκφυλισμός). Όταν τα επίπεδα της ντοπαμίνης κατέλθουν σε ποσοστό κάτω του 80%, η ισορροπία και η κίνηση δεν ελέγχονται πλέον και έτσι εμφανίζονται τα συμπτώματα του Πάρκινσον.
Αντιμετώπιση–Θεραπεία
Η φαρμακευτική αγωγή που στηρίζεται στην λήψη ντοπαμινεργικών φαρμάκων μπορεί να θεωρηθεί μια λογική θεραπευτική αντιμετώπιση, καθώς αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και περιορίζει σημαντικά τα παρκινσονικά συμπτώματα.
Όμως, αν και η ντοπαμίνη είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής που εμπλέκεται στην νόσο, φαίνεται ότι συμμετέχουν και άλλοι νευροδιαβιβαστές, με αποτέλεσμα η απλή αντικατάσταση της ντοπαμίνης να μην οδηγεί αναγκαστικά σε πλήρη βελτίωση. Και, βέβαια, καθώς η νόσος εξελίσσεται αργά, πρέπει να γίνεται προσαρμογή της θεραπείας ανά τακτά χρονικά διαστήματα, με αλλαγή στο είδος και στην δόση των φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Τα φάρμακα δεν αρκούν από μόνα τους. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η αντιμετώπιση της νόσου είναι βέλτιστη, όταν είναι σφαιρική. Άσκηση, φυσιοθεραπεία, χορός για την ενδυνάμωση της κίνησης σε τακτικά διαστήματα. Ειδικά προγράμματα λογοθεραπείας για την βελτίωση της ποιότητας της ομιλίας. Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή, με μικρά γεύματα, πτωχά σε πρωτεΐνες για την σωστή απορρόφηση και βέλτιστη δράση των φαρμάκων. Τέλος, η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών αλλά και των φροντιστών τους είναι καθοριστικής σημασίας.
Εναλλακτική Αντιμετώπιση της Νόσου
Μέχρι τώρα φαίνεται να μην υπάρχει κάποια θεραπεία που να σταματά την εξέλιξη της νόσου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζεται. Τα φάρμακα από την μία αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα και τα ελαττώνουν σε σημαντικό βαθμό με αποτέλεσμα ο ασθενής να είναι λειτουργικός. Από την άλλη μεριά η έρευνα εξελίσσεται. Οι επιστήμονες και οι γιατροί αναρωτιούνται τι θα συμβεί, αν, αντί της χημικής αναπλήρωσης της ντοπαμίνης, είναι εφικτή η αντικατάσταση του εκφυλισμένου νευρικού ιστού. Η πειραματική έρευνα βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια για μια πιο αποτελεσματική μέθοδο, αυτή της αμφιλεγόμενης μεταμόσχευσης ενδοεγκεφαλικού ιστού ικανού πλέον να συνθέσει ντοπαμίνη. Τα ευρήματα φαίνεται ότι είναι ενθαρρυντικά.
Η νόσος του Πάρκινσον μεταβάλλει την ζωή, αλλά δεν την απειλεί. Μερικά από τα συμπτώματα μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε κάποια λοίμωξη, αλλά για τους περισσότερους το Parkinson δεν θα μειώσει το προσδόκιμο ζωής τους.
«Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ότι από τον εγκέφαλο και μόνο από αυτόν προέρχονται οι ηδονές μας, η χαρά, το γέλιο και τα αστεία, καθώς επίσης και οι λύπες μας, ο πόνος, οι δυστυχίες και τα δάκρυα. Μέσα από αυτόν σκεφτόμαστε, βλέπουμε, ακούμε και διακρίνουμε το άσχημο από το όμορφο, το κακό από το καλό, το ευχάριστο από το δυσάρεστο.»
Ιπποκράτης, «Η Ιερή Νόσος», ΧVII
Βιβλιογραφία:
· Martin, N.G. (2011). Νευροψυχολογία: Εγκέφαλος και Συμπεριφορά,(Επιμ.Τσορμπατζούδης Χ., Εκδόσεις Έλλην, Αθήνα.
Δικτυογραφία:
· https://www.hygeia.gr/mythoi-kai-alitheies-gia-tin-noso-parkinson/
Εικόνες: Agencia ID
