Your e-articles

Στη σύγχρονη ψυχολογία είναι ευρέως αποδεκτή η άποψη ότι το μεγαλύτερο μέρος της συμπεριφοράς μας οφείλεται στο υποσυνείδητο. Ο ψυχολόγος Bruce Lipton αναφέρει ότι το 95% των αποφάσεών μας παίρνονται υποσυνείδητα και μόνο το 5% συνειδητά [1]. Ακόμα και αν το ποσοστό δεν είναι απολύτως ακριβές, η επίδραση στις αποφάσεις μας είναι τεράστια. Όμως πώς επιδρά το υποσυνείδητο στη ζωή μας;

Το μέσον που χρησιμοποιεί είναι τα μνημίδια στρατηγικής [2], οι συμπεριφορές σου. Φαντάσου ότι σου ζητάω να ανάψεις το φως. Αυτόματα το μυαλό σου ανασύρει το πλάνο: θα σηκωθείς, θα περπατήσεις ως τον διακόπτη του τοίχου και θα τον πατήσεις. Κάτι τόσο απλό, όσο το να ανάψεις το φως συνοδεύεται από ένα σχέδιο δράσης που ήδη γνωρίζεις. Ένα μνημίδιο στρατηγικής.

Καθετί που κάνουμε ως επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά είναι απλώς το επικρατέστερο μνημίδιο στρατηγικής. Κάποιο άλλο τέτοιο μνημίδιο στην περίπτωση με το φως θα μπορούσε να είναι να ζητήσεις σε μένα να το ανάψω, να αρνηθείς ή να αρχίσεις να πετάς πράγματα στον διακόπτη προσπαθώντας να τον πετύχεις. Όμως παρόλο που πιθανόν γνωρίζεις όλες τις εναλλακτικές, ένα είναι το επικρατέστερο μνημίδιο. Αυτό που λειτούργησε με περισσότερη επιτυχία στο παρελθόν.

Άρα συμπεριφέρεσαι με βάση το μνημίδιο στρατηγικής που επικράτησε πέραν των υπολοίπων, όχι εκείνου που εσύ διάλεξες γιατί σε κάνει πιο πλήρη και ευτυχισμένο ή ευτυχισμένη. Στο παραπάνω παράδειγμα, ένας υποτιθέμενος, συνήθως κατσούφης, γνωστός μου πιθανόν να αρνιόταν με άσχημο τρόπο να ανάψει το φως. Μετά από μια σύντομη λογομαχία, θα το άναβα μόνος και η ατμόσφαιρα θα είχε παγώσει.

Εκείνος πιθανόν να ένιωθε καλύτερα με μια πιο ζεστή συνύπαρξη και επικοινωνία, όμως το μνημίδιο στρατηγικής δούλεψε! Το φως άναψε, δεν άναψε; Το μνημίδιο της άρνησης δούλεψε πιθανόν και στο παρελθόν, γι’ αυτό και έχει επικρατήσει έναντι των υπόλοιπων εναλλακτικών. Όμως εκείνο δεν νοιάζεται για την ευτυχία του φορέα του. Το μόνο που το ενδιαφέρει είναι να επικρατήσει μέσα του και να επιβιώσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Έστω και αν ο φορέας χαρακτηρίζεται (και πιθανόν γίνεται ως συνέπεια) κατσούφης και στριφνός.

Οι αυτόματες συμπεριφορές μας είναι τα επικρατέστερα μνημίδια στρατηγικής μέσα μας, που αποκτήσαμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας με παρατήρηση, μίμηση ή εκπαίδευση. Η εξελικτική ψυχολογία αναφέρει ότι τα πιο ισχυρά μνημίδια στρατηγικής είναι αυτά που μας εμφυτεύονται μέχρι τα 4-7 πρώτα χρόνια της ζωής μας.

Φαντάσου ένα κορίτσι τριών ετών που, όταν θέλει κάτι, γκρινιάζει και κλαίει. Αν η μαμά του και το περιβάλλον του ικανοποιούν τις επιθυμίες του, τότε το μνημίδιο της γκρίνιας εδραιώνεται μέσα του. Ενήλικη πια, το συγκεκριμένο μνημίδιο θα την χρησιμοποιεί, όποτε εκείνη νιώθει άβολα. Γκρίνια στον φίλο που άργησε, γκρίνια στην συνάδελφο για την προϊσταμένη, γκρίνια στον περιπτερά για τα ψιλά, γκρίνια παντού. Είναι το συγκεκριμένο μνημίδιο στρατηγικής που την ελέγχει.

Άλλες μαμάδες ίσως να μην ανταποκρίνονταν στη γκρίνια της μικρής. Ίσως να ανταποκρίνονταν σε αγκαλίτσες ή νάζια. Δεν έχει σημασία. Κάποιο από όλα θα επικρατήσει στο τέλος. Είναι αυτό που θα ελέγχει το συγκεκριμένο κορίτσι όταν αλληλεπιδρά αυτόματα με τον κόσμο γύρω της. Είναι όμως το κατάλληλο για την κάθε περίπτωση; Είναι αυτό που πραγματικά θέλει;

Ο κόσμος γύρω σου είναι γεμάτος από ανθρώπους που γκρινιάζουν, μοιράζουν αγκαλίτσες, κάνουν νάζια ή αντιδρούν με μια πληθώρα αυτοματισμών σε κάθε τους δυσκολία, όχι επειδή το διαλέγουν με βάση την λογική τους, αλλά επειδή αυτά είναι τα επιτυχημένα μνημίδια των παιδικών τους χρόνων.

Ξεκίνα να παρατηρείς τις όποιες καθημερινές συμπεριφορές σου. Πόσο αυτόματες και φυσικές σου φαίνονται. Είναι όλες τους μνημίδια στρατηγικής. Αυτόματοι πιλότοι για το μυαλό σου. Πράγματα που θα κάνεις χωρίς ιδιαίτερη σκέψη επειδή… έτσι; Όχι. Επειδή τα συγκεκριμένα μνημίδια επικρατούν μέσα σου και άρα σε ελέγχουν.

Κάνε ένα πείραμα. Βρες ένα πολυσύχναστο δρόμο και περίμενε το πράσινο για να περάσεις πεζός την διάβαση. Μόλις εκείνο ανάψει, θα νιώσεις μια ακατανίκητη επιθυμία να διασχίσεις τον δρόμο. Ήταν αυτό που έκανες όλη σου τη ζωή. Τώρα μην το κάνεις. Στάσου.

Αντί να προχωρήσεις, άρχισε να παρατηρείς γύρω σου. Πόσα πράγματα βλέπεις, που αν περνούσες βιαστικά θα έχανες; Πόσα μνημίδια διάκρισης [3]; Κάποιοι ίσως δυσανασχετήσουν που στέκεσαι μπροστά τους και τους κόβεις το δρόμο και άλλοι να σε κοιτάξουν περίεργα, «τι στο καλό κάνει αυτός ο τύπος, τρελάθηκε;». Ή ακόμα χειρότερα, «κάνε μας τη χάρη ρε φίλε μες τη μέση κι έχουμε και δουλειά!»

Αυτή τη στιγμή χωρίς να το ξέρεις, προβάλεις ένα μνημίδιο στρατηγικής, αυτό του «στέκομαι στην άκρη της διάβασης χωρίς να περνάω με το πράσινο» και τα δικά τους μνημίδια δεν μπορούν να το δεχτούν. Δεν μπορούν να το αφήσουν να τους προσβάλει. Διακατέχονται από το μνημίδιο «όταν ανάψει πράσινο, περνώ τον δρόμο  βιαστικά» και αυτό δεν θα αφήσει την πρωτοκαθεδρία του εύκολα.

Αυτό είναι το δεύτερο πράγμα που ενδιαφέρει τα μνημίδια μετά από την επιβίωση. Η αναπαραγωγή. Δηλαδή το πώς θα «μολύνουν» περισσότερους εγκεφάλους. Τα δικά σου μνημίδια, είτε διάκρισης είτε στρατηγικής, θέλουν να επιβιώσουν μέσα σου και να αναπαραχθούν σε άλλους. Αυτός είναι ο λόγος που μοιράζεσαι τις σκέψεις σου, τις απόψεις σου ή τις εμπειρίες σου με τους υπόλοιπους. Τα μνημίδιά σου προσπαθούν να αναπαραχθούν και να τα υιοθετήσουν κι εκείνοι.

Στο επόμενο πράσινο μπορείς να περάσεις τον δρόμο. Ή να κάνεις μεταβολή και να γυρίσεις πίσω. Ή να περπατήσεις κατά μήκος του. Θα διαλέξεις το καταλληλότερο μνημίδιο στρατηγικής που θα σε εξυπηρετεί. Μπορεί να φαίνεται απλό, αλλά είναι αρκετά δύσκολο. Το πρώτο βήμα είναι να αρχίσεις να σκέφτεσαι τις συμπεριφορές σου. Ο στόχος είναι να τις ενεργοποιείς κατά βούληση. Ένα βηματάκι κάθε φορά. Μια μικρή αλλά σημαντική ελευθερία από κάθε ανεπιθύμητο αυτοματισμό σου.

Από τον Ασημακόπουλο Ανδρέα