Η συνέντευξη με τον Αλέξη Σταμάτη κύλησε αρμονικά. Μιλήσαμε για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Για την αρχιτεκτονική, τα βιβλία, τον αλκοολισμό και την οικογένεια του. Τα όνειρα που έχει για το γιο του και τις δικές του επιθυμίες. Αφορμή της κουβέντας μας ήταν το καινούργιο βιβλίο του που θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Καστανιώτη και θα φέρει τον τίτλο «Υπήρξα Τόσοι Άλλοι». Όπως μου εκμυστηρεύτηκε, είναι το πιο πρωτότυπο και πιο προσωπικό του βιβλίο. Σήμερα, τον φιλοξενώ στο yourearticles.
-Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Αθήνα. Οι μνήμες σας;
Η Αθήνα μου έδωσε «τροφή» σε πολλά πεδία. Τόσο από αρχιτεκτονικής όσο και από συγγραφικής πλευράς. Υπήρξε έμπνευση για αρκετά μυθιστορήματα και άρθρα μου, στα οποία προσπάθησα να αποκωδικοποιήσω τις φοβερές αντιφάσεις που έχει. Ταυτόχρονα, την έχω ζήσει ως μια άσχημη πόλη η οποία προσπάθησε να εξελιχθεί μέσω του συστήματος της αντιπαροχής, έχοντας ως αποτέλεσμα το μεγάλο ποσοστό αστικοποίησης της. Είναι μια μητρόπολη η οποία σήμερα πρέπει να διαλέξει αν θα στραφεί σε μια λατινοαμερικανικού τύπου μεγαλούπολη ή θα ακολουθήσει τη δόμηση των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, πράγμα που απαιτεί τεχνογνωσία και τεχνολογία.
-Ο πατέρας σας Κώστας Σταμάτης ήταν αρχιτέκτονας. Η μητέρα σας Μπέτυ Αρβανίτη ήταν ηθοποιός. Νομίζω σας επηρέασαν και οι δύο καθοριστικά.
Σαφώς. Από την μία υπήρχε η ακαδημαϊκή -«τεχνική» και από την άλλη η πειραματική-«ανατρεπτική» βιβλιοθήκη. Βιβλία αρχιτεκτόνων συνυπήρχαν με βιβλία λογοτεχνών, θεατρικών συγγραφέων και φιλοσόφων. Αυτό με οδήγησε να ασχοληθώ και με την αρχιτεκτονική και με τη συγγραφή.
-Εργαστήκατε για ένα διάστημα ως αρχιτέκτονας. Ήταν ευχάριστη εμπειρία;
Καταπληκτική κατά τη διάρκεια και μέχρι το τέλος των σπουδών αλλά δυσάρεστη όταν βγήκα στο επάγγελμα. Προσγειώθηκα ανώμαλα. Τότε, οι κανόνες δόμησης δεν άφηναν στον δημιουργό-αρχιτέκτονα περιθώριο να αλλάξει ούτε ίντσα. Τώρα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Υπάρχει μια ευρυχωρία ως προς τη δυνατότητα σχεδιασμού με αποτέλεσμα να είναι πιο δημιουργικά τα πράγματα.
-Πώς στραφήκατε στο γράψιμο;
Από μικρό παιδί είχα τη συντροφιά των βιβλίων. Ταυτόχρονα, λόγω της μητέρας μου ερχόμουν σε επαφή με πολλούς καλλιτέχνες οι οποίοι ήταν συνεργάτες και φίλοι της. Και βέβαια, είμαι ανιψιός της Κατερίνας Αγγελάκης-Ρουκ που δε βρίσκεται πια στη ζωή και η οποία υπήρξε φάρος στη πορεία μου. Κάπως έτσι, οδηγήθηκα σταδιακά μετά από αρκετά χρόνια ανάγνωσης να γράψω ποίηση αρχικά και στη συνέχεια πεζό λόγο.
-Τι σημαίνει για εσάς η συγγραφή;
Είναι η μετάδοση αισθήματος και νοήματος από το δικό μου νου σε κάποιον άλλον. Έχω ανάγκη αυτή τη μετάδοση.
-Από πού αντλείτε την έμπνευση;
Και από δικά μου βιώματα αλλά και από βιώματα των γύρω μου. Ακόμα και από καταστάσεις που δεν είναι ακριβώς βιώματα αλλά και αισθήσεις. Μπορεί να μην είναι οι επιρροές από έναν άνθρωπο αλλά από έναν ήχο ή μια μυρωδιά.
-Πρώτα ζείτε και μετά γράφετε;
Υπάρχουν πράγματα που έχω ζήσει και τα έχω γράψει μετά αλλά και το αντίστροφο, το οποίο είναι συγκλονιστικό. Υπάρχει ένα περιστατικό που έζησα και μου έχει κάνει εντύπωση μέχρι σήμερα. Όταν έγραφα το Μπαρ Φλωμπέρ, φτάνοντας προς το τέλος, ήθελα να βάλω τον ήρωα μου να συναντά τον άνθρωπο για τη λύση του δράματος σε ένα ελληνικό ορεινό χωριό. Δεν είχα βρει ποιο θα είναι. Εκείνη τη περίοδο, πήγα στο πάρτι μιας φίλης και το συζήτησα με τη παρέα. Ξαφνικά, πετάχτηκε ένας τύπος από το πουθενά που ήταν φίλος φίλου και δεν τον είδε ποτέ κανείς και μου είπε ότι το χωριό που έψαχνα ήταν τα Λαγκάδια Αρκαδίας. Έψαξα το μέρος, έκλεισα να πάω ένα ταξίδι να το δω και όταν το είδα ήταν σαν να το είχα παραγγείλει. Μέχρι εκεί όλα ωραία. Μετά από κάποιους μήνες βρέθηκα με τον πατέρα μου και μου ανέφερε ότι είχε βρει έναν ερευνητή ο οποίος τον ενημέρωσε ότι η πρώτη και μακρινή καταγωγή μας ήταν από τα Λαγκάδια Αρκαδίας…
-Οι συγγραφείς που σας επηρέασαν;
Αθροίζονται συνεχώς οι συγγραφείς που με αφορούν όποτε είναι δύσκολο να αναφέρω ορισμένους.
-Αν μπορούσατε να συναντήσετε κάποιον συγγραφέα από την παγκόσμια λογοτεχνία σε μια λογοτεχνική βραδιά ποιος θα θέλατε να είναι;
Ο Όμηρος.
-Το 1998 κυκλοφόρησε το πρώτο σας μυθιστόρημα, «ο Έβδομος Ελέφαντας». Πώς νιώθετε 25 χρόνια μετά τη κυκλοφορία;
Χαίρομαι που τον διαβάζω ακόμα και τώρα. Γράφτηκε σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου και νιώθω ένα δέσιμο. Η αλήθεια είναι όμως ότι όταν γράφεις σπάνια γυρνάς πίσω. Πας μπροστά ετοιμάζοντας την επόμενη ιστορία.
-Έχετε δοκιμαστεί στο διήγημα, το μυθιστόρημα, τη ποίηση και τη παιδική λογοτεχνία. Πού κινείστε με μεγαλύτερη οικειότητα ως δημιουργός;
Νιώθω πιο οικεία στο μυθιστόρημα και θεωρώ πιο δύσκολο το θεατρικό είδος.
-Νιώθετε πλήρης ως δημιουργός;
Δε νιώθω πληρότητα ποτέ. Κάτι υπάρχει που θα σε τσιγκλήσει για να πας παρακάτω.
-Η γνώμη σας για τα λογοτεχνικά βραβεία;
Δεν έχω ούτε καλή ούτε κακή γνώμη για τα βραβεία. Καλώς υπάρχουν για τους νέους συγγραφείς, οι οποίοι χρειάζονται μια ώθηση. Για τους καταξιωμένους συγγραφείς είναι μια επιβεβαίωση αλλά δε νομίζω πως επηρεάζουν τη δουλειά τους. Δε θα επηρεαστεί ένας καλός συγγραφέας από ένα βραβείο.
-Έχουν επαφή με το διάβασμα οι νεότερες γενιές;
Νομίζω ότι υπάρχει σχέση των νέων με το διάβασμα. Σαφέστατα, υπάρχει το διαχρονικό πρόβλημα των νεοελλήνων όπου ένας στους τρεις δε διαβάζει ποτέ τίποτα στη ζωή του αλλά να μην είμαστε απαισιόδοξοι.
-Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το τελευταίο σας βιβλίο με τον τίτλο «Υπήρξα Τόσοι Άλλοι». Τι πραγματεύεται;
Το νέο μου βιβλίο με τον τίτλο Υπήρξαν Τόσοι Άλλοι είναι το πιο πρωτότυπο και πιο προσωπικό βιβλίο που έχω γράψει. Είναι ένα μείγμα αυτοβιογραφίας και μυθιστορηματικής βιογραφίας. Μέσα από το βιβλίο μιλώ για τον εαυτό μου αλλά ταυτόχρονα απευθύνομαι προς τον αναγνώστη για θέματα που ενδεχομένως τον αφορούν.
-Ποιοι είναι οι δαίμονες του Αλέξη Σταμάτη;
Ένα μεγάλο ζήτημα που κανείς δεν μπορεί να διαχειριστεί είναι ο θάνατος. Ένα άλλο εξαιρετικά σημαντικό, το οξυγόνο της ζωής, είναι ο έρωτας. Και φυσικά το τρίτο, το ζήτημα της εξουσίας που απλώνεται στις ζωές μας σαν πέπλο. Είναι και τα τρία τόσο σημαντικά που οτιδήποτε άλλο έξω από αυτά εντάσσεται μέσα τους…
-Έχετε μιλήσει ανοικτά για τη μάχη που έχετε δώσει με τον αλκοολισμό. Πώς το αντιλαμβάνεστε σήμερα;
Είναι κάτι που το γιορτάζω κάθε χρόνο πια. Φέτος είναι το 28ο έτος που δεν έχω πιει σταγόνα. Μέσα στο καινούριο μου βιβλίο γίνεται αναφορά και στο θέμα του αλκοολισμού.
-Φοβάστε μην επιστρέψει στη ζωή σας;
Τώρα πια όχι. Ένας αλκοολικός βέβαια παραμένει αλκοολικός μέχρι να πεθάνει. Απλώς δεν πίνει.
-Τι θα λέγατε σε έναν νέο άνθρωπο που όταν βγαίνει να διασκεδάσει χάνει το μέτρο με το ποτό;
Το αλκοόλ είναι όπως όλα τα εξαρτησιογόνα. Είναι μια ουσία που κάνει τον άνθρωπο να χάνει τον έλεγχο. Καλό είναι να μην γίνεται κατάχρηση. Η κατάχρηση γίνεται σε περιπτώσεις όπου ο άνθρωπος θέλει να ξεχάσει δυσάρεστες, τραυματικές καταστάσεις. Ευτυχώς όμως σήμερα υπάρχουν μηχανισμοί στήριξης νέων ανθρώπων που έχουν ροπή στο αλκοόλ.
-Πώς αισθάνεστε για την οικογένεια σας;
Είναι οι άνθρωποι της ζωής μου. Η Εύα είναι η αγάπη της ζωής μου και ο Ερμής είναι η άλλη αγάπη της ζωής μου.
-Σας άλλαξε η πατρότητα την αντίληψη για τα πράγματα;
Βεβαίως! Πρώτον, νιώθω ότι για το παιδί όλα έχουν να κάνουν με τον ενεστώτα χρόνο. Δεύτερον, βιώνω το αίσθημα της ανιδιοτελούς αγάπης δίνοντας και λαμβάνοντας την. Αν και άργησα να γίνω πατέρας, δε το μετάνιωσα. Είναι η μεγαλύτερη τύχη της ζωής μου.
-Σας προβληματίζει η σημερινή ελληνική κοινωνία;
Η σημερινή ελληνική κοινωνία φέρει παθογένειες που ξεκινούν από την οικογενειακή δομή της και επεκτείνονται μέχρι και τις ευρύτερες στοιβάδες της. Βρισκόμαστε στο μεταίχμιο δύο πολιτισμών. Πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε να είμαστε Ανατολή ή Δύση. Δύση δείχνουμε ότι θέλουμε να είμαστε αλλά θέλουμε δουλειά. Το βαθύ πρόβλημα μας είναι ότι είμαστε μια χώρα έφηβος, μόλις 200 χρόνων. Αυτό έχει επιπτώσεις και στην κοινωνία.
-Πότε κλάψατε τελευταία φορά;
Πέρυσι, με αφορμή κάποια θέματα υγείας.
-Αν γυρίζατε το χρόνο πίσω υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε στη διαδρομή σας;
Ούτε καν το σκέφτομαι αυτό.
-Πώς φαντάζεστε την τελευταία σας μέρα στη γη;
Ελπίζω ήσυχη.
-Τα όνειρα σας για το μέλλον;
Όνειρα έχω για τον γιο μου. Εγώ έχω επιθυμίες. Να γράφω και να ταξιδεύω.
-Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν λέτε το όνομα Αλέξης Σταμάτης;
Αν κάποιος το πει θα γυρίσω.
-Κύριε Σταμάτη σας ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία μας.
Εγώ σε ευχαριστώ.
Αλέξης Σταμάτης – βιογραφικό: εδώ
Διαβάστε περισσότερες απόψεις για βιβλία και συνεντεύξεις συγγραφέων: εδώ
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
