Η συνταξιοδότηση, τα συχνότερα προβλήματα υγείας καθώς και η απώλεια αγαπημένων ανθρώπων είναι λίγες από τις αλλαγές στην ζωή των ηλικιωμένων. Συνέπεια αυτών, είναι η δημιουργία αισθήματος ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν να ζήσουν όπως έχουν μάθει και αυτό τους τρομάζει, νιώθουν παραγκωνισμένοι με αποτέλεσμα να οδηγούνται στην απομόνωση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. (Νεοκλέους, 2012)
Ως κοινωνικό αποκλεισμό μπορούμε να ορίσουμε την διαδικασία κατά την οποία τα άτομα αποκλείονται από την συμμετοχή στις κοινωνικές σχέσεις της κοινωνίας. Η περιθωριοποίηση των ηλικιωμένων μπορεί να μην είναι αντιληπτή αλλά παραμένει σημαντική. Το επίπεδο ανάπτυξης ενός πολιτισμού κρίνεται από το πώς η κοινωνία φέρεται στα αδύναμα μέλη της.
Αρκετοί νεότεροι άνθρωποι στην εποχή μας αποφεύγουν τις επαφές με ηλικιωμένους θεωρώντας τους ως μη ενεργά μέλη του κοινωνικού συνόλου. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis, πάνω από μισό εκατομμύριο είναι ο πληθυσμός των ηλικιωμένων που ζουν μόνοι τους στην χώρα μας.
Αξίζει να σημειωθεί βεβαίως, ότι υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι έχουν στον κύκλο τους ηλικιωμένα άτομα τα οποία νοιάζονται αλλά ο φρενήρης ρυθμός της καθημερινότητας δεν τους επιτρέπει να βρίσκονται δίπλα τους όσο συχνά επιθυμούν, συμπεριλαμβανομένου γεγονότος την χρονική διάρκεια της πανδημίας κατά την οποία ήταν απαγορευτικές οι επισκέψεις στα άτομα αυτά.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής αποτελεί την σημαντικότερη παράμετρο στην διαμόρφωση της ποιότητας ζωής στις αναπτυγμένες χώρες. Οι καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε συνδυασμό με την πρόοδο της επιστήμης της Ιατρικής επιτρέπουν την ποιοτικότερη διαβίωση των ανθρώπων. Τα παραπάνω έχουν δημιουργήσει την ανάγκη να υπάρξουν οι κατάλληλες υποδομές οι οποίες θα προφυλάσσουν την τρίτη ηλικία από τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Από την αρχή της σύστασης της Ελλάδας που ως κράτος άρχισε να ιδρύει τα πρώτα προνοιακά ιδρύματα, άξια αναφοράς είναι η πολύπλευρη βοήθεια της Εκκλησίας με την δημιουργία ιδρυμάτων και συνδράμοντας οικονομικά τους άπορους μέσω των φιλανθρωπιών της. (Σπαθόπουλος, 2015). Από την Βασιλεία του Ώθωνα έως και σήμερα η Εκκλησία εξακολουθεί να έχει το κύριο βάρος της Κοινωνικής Πρόνοιας βοηθώντας ενεργά τους αδυνάτους συμπεριλαμβανομένων και των ηλικιωμένων.
«Η λύπη ενός παιδιού ενδιαφέρει τη μητέρα του, η λύπη ενός νέου ενδιαφέρει μια νέα, η λύπη ενός γέρου δεν ενδιαφέρει κανέναν».
Βικτώρ Ουγκώ
Λόγοι για τους οποίους οι ηλικιωμένοι οδηγούνται στην απομόνωση:
Σε κοινωνικό επίπεδο:
Το 1982 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όρισε τα 60 έτη ως έναρξη της τρίτης ηλικίας. Είναι η ηλικία που συνήθως αρχίζει η σύνταξη ή η αποχώρηση από την ενεργό επαγγελματική ζωή. Το γεγονός αυτό συνδέεται άμεσα με την υποχώρηση του ατόμου από τις παραγωγικές τάξεις σύμφωνα με την έννοια της παραγωγής που μέχρι εκείνη την χρονική στιγμή βίωνε. Με αυτό τον τρόπο καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό η εξέλιξη του ατόμου καθώς το ίδιο θεωρεί ότι πλέον δεν έχει το χρονικό περιθώριο ώστε να ολοκληρώσει όσα δεν έχει προλάβει μέχρι εκείνη την στιγμή. Η κατάσταση αυτή αποτελεί και τον κύριο λόγο του κοινωνικού αποκλεισμού.
Σε ψυχολογικό επίπεδο:
Εν συνεχεία, οι ψυχολογικές θεωρίες αναφέρονται στην κάμψη, της ψυχολογικής ευημερίας, της ικανότητας προσαρμογής και της πνευματικής αλλοίωσης των ηλικιωμένων. Οι επιπτώσεις των παραπάνω μετριάζουν την ικανότητα της μαθησιακής μνήμης και πολλαπλασιάζουν την επιθετικότητα και τον εγωισμό που μπορεί να οδηγήσουν στην περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό ελλείψει προσαρμοστικότητας.
Σε οικονομικό επίπεδο:
Ένας ακόμη λόγος του φαινομένου είναι η οικονομική κατάσταση των ηλικιωμένων. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και τα μέτρα λιτότητας που ελήφθησαν οδήγησαν μαζί με όλους τους υπόλοιπους και τους ηλικιωμένους στο όριο της φτώχειας δεδομένου ότι η σύνταξη που συνήθως είναι η μοναδική πηγή εισοδήματος έχει φτάσει στα κατώτερα όρια. Οι ίδιοι πολλές φορές αισθάνονται θυμό καθώς η κοινωνία μας δεν είναι ασφαλής ή φιλική για τους ίδιους. Υπάρχουν ηλικιωμένοι που μπορεί να μην έχουν κανέναν να τους βοηθήσει, να τακτοποιήσει τις εκκρεμότητές τους ακόμα και να διευκολύνει οικονομικά την κατάστασή τους.
Στην αντίθετη περίπτωση που οι ηλικιωμένοι έχουν οικογένεια εμφανίζονται αισθήματα ενοχής και ντροπής λόγω του ότι αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν στην οικογένειά τους καλύτερη ποιότητα ζωής.
Κλείνοντας, ένα ακόμα στοιχείο που επιβαρύνει την συναισθηματική τους κατάσταση είναι ο φόβος του ενδεχόμενου να μην μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, τα μέλη της οικογένειάς τους να μην μπορούν να τους στηρίξουν σε αυτή την κατάσταση και να αναγκαστούν να μείνουν σε κάποιο ίδρυμα.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να κατανοήσουμε όλοι μας, ότι οι ηλικιωμένοι γύρω μας δεν αξίζουν την απαξίωση και τον οίκτο μας. Πρέπει να βοηθήσουμε στην ενεργή κοινωνική τους ζωή, ο καθένας με τον τρόπο του ώστε οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι να νιώθουν ενεργά μέλη.
Βιβλιογραφία:
Νεοκλέους, Γ. (2012). «Κοινωνική Επανένταξη Ηλικιωμένων Ατόμων και Τρόποι Αποτελεσματικής Παρέμβασης του Κοινωνικού Λειτουργού /Συντονιστή Ομάδας, Κοινωνική Εργασία.
Ε.Κ. Καρανικόλα, Ε.Κ.., Δημόπουλος, Ε,Χ.., Νιάκας, Δ.Α. & Αλετράς, Β.Ο. (2018). Οικονομική κρίση και σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής ηλικιωμένων, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής
