Την σέβομαι απεριόριστα. Τόσο ως καλλιτέχνιδα όσο και ως δημόσιο πρόσωπο. Έχει συνεργαστεί με κορυφαίους Έλληνες συνθέτες ενώ και η ίδια ως τραγουδοποιός έχει γράψει μοναδικά τραγούδια. Η μοίρα της άνοιξε νωρίς την πόρτα της μουσικής και μάλιστα βίωσε τον καλλιτεχνικό οργασμό της χρυσής εποχής της δισκογραφίας. Ο λόγος της κοφτερός και ατόφιος. Κάτι που μπορεί να αντιληφθεί όποιος την ακολουθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για κάποιους είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Για κάποιους άλλους μια προβοκατόρισσα που κάνει θόρυβο γράφοντας σε έναν υπολογιστή. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για έναν άνθρωπο που δεν ιδιωτεύει και τον απασχολεί οτιδήποτε κυριαρχεί στη σφαίρα του δημόσιου βίου. Έναν άνθρωπο που εκφράζει την αλήθεια του αποφεύγοντας καλούπια και ιδεοληψίες. Σήμερα, έχω τη τιμή να φιλοξενώ στο your e-articles την Αφροδίτη Μάνου.
-Γεννηθήκατε στην Αθήνα και μεγαλώσατε στον Ταύρο. Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
Όσο ζούσε ο παππούς μου ο Χρήστος (εκ μητρός) ήταν όμορφα, γεμάτα παράθυρα γνώσης που άνοιγαν κάθε μέρα και μού φανέρωναν έναν κόσμο μαγικό, γεμάτο υποσχέσεις και προκλήσεις. Ο παππούς μου ήταν αυτός που διαμόρφωσε κατά πολύ το χαρακτήρα και τις συνήθειές μου. Μου έμαθε ανάγνωση και αριθμητική όταν ήμουνα τριών χρονών και κάτι πολύ σημαντικό: Να ρωτάω «γιατί»… Μετά το θάνατό του στα επτά μου χρόνια, όλα σαν να άλλαξαν χρώμα, μέσα σε μια στιγμή. Έγινα ένα σκεπτικό και ονειροπόλο παιδί που όλο τραγουδούσε, περιμένοντας κάτι που μάλλον δε θα ‘ρθει ποτέ…
-Υπάρχει κάποια ανάμνηση που δε θα ξεχάσετε ποτέ;
Πολλές. Είχα την τύχη να ζήσω έντονες εμπειρίες και καταστάσεις. Να γνωρίσω προσωπικά σπουδαίους ανθρώπους και να μιλήσω μαζί τους. Να ταξιδέψω σχεδόν σε όλον τον κόσμο σε νεαρή ηλικία. Να αγαπήσω και να αγαπηθώ.
-Ζήσατε σε μια δύσκολη εποχή λόγω κοινωνικών αδιεξόδων, οικονομικών δυσκολιών και πολιτικής ανελευθερίας. Πώς το διαχειριστήκατε;
Χάλια με τις οικονομικές δυσκολίες. Δεν τα πάω καθόλου καλά με τα οικονομικά, την οργάνωση και, κυρίως, δεν έχω μάθει να κερδίζω πολλά χρήματα. Κοινωνικά αδιέξοδα και πολιτική ανελευθερία είναι πράγματα που έχουν να κάνουν με το σύστημα στο οποίο ζούμε, πολύ νωρίς κατάλαβα ότι αν δεν αλλάξει αυτό, τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει και επίσης πολύ νωρίς κατάλαβα, ότι αυτά που πρότειναν οι ιδεολογικές παρατάξεις, αριστερά, δεξιά κλπ ήταν όλα το ίδιο πράγμα, κοιταγμένο από άλλη γωνία. Όλοι τους θέλουν την εξουσία και τα «τυχερά» της για λογαριασμό τους και κανένας δεν θέλει την εξουσία στην κοινωνία. Έτσι έγραψα και τα Χαιρετίσματα. Έψαχνα πολύν καιρό για το αντίδοτο ώσπου ανακάλυψα τον Γιώργο Κοντογιώργη και τη διδασκαλία του για τη Δημοκρατία.
-Σήμερα τα πράγματα βράζουν. Είναι δύσκολο για ένα νέο άνθρωπο να ισορροπήσει και να ξεπεράσει τις δυσκολίες που προκύπτουν;
Είναι πολύ δύσκολο γιατί οι νέοι μας δεν έχουν εφόδια, δεν έχουν αξίες, δεν έχουν τη γνώση που χρειάζεται για να νικήσουν τις δυσκολίες. Κάνουν «αντίσταση» σε ανύπαρκτους εχθρούς αντιγράφοντας επαναστάτες του περασμένου αιώνα ενώ η παγκοσμιοποίηση ισοπεδώνει και μπετονάρει το μέλλον τους έτσι που όταν το καταλάβουν θα είναι πολύ αργά. Κρίμα. Πολύ κρίμα.
-Το ερέθισμα που σας οδήγησε να στραφείτε στη μουσική;
Η αρμονία των ήχων μέσα στο κεφάλι μου, όπως συμβαίνει με κάθε μουσικό.
-Τα συναισθήματα που γεννήθηκαν μέσα σας όταν τραγουδήσατε για πρώτη φορά;
Χαρά, ευγνωμοσύνη, αίσθημα ελευθερίας και δύναμης.
-Σήμερα αισθάνεστε το ίδιο;
Το ίδιο, ναι. Όχι πάντα με την ίδια ένταση, όμως …
-Πώς θυμάστε τη σχέση σας με τη Μαρία Δημητριάδη;
Σαν ένα κομμάτι της ζωής μου που δεν μπορώ να επισκεφτώ, ούτε να σκεφτώ χωρίς τη δικιά της παρουσία.
-Σας έρχεται στο νου;
Συνεχώς…
-Έχετε συνεργαστεί με τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες. Από τον Γιάννη Σπανό και τον Σταύρο Ξαρχάκο μέχρι τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Λουκιανό Κηλαηδόνη. Κυριαρχεί κάποια λίγο παραπάνω στη καρδιά σας;
Ξεχάσατε το Μίκη Θεοδωράκη …
-Θα πήγαινα και σε εκείνον. Πώς αναλογίζεστε την απώλειά του;
Με μια μελαγχολία για την Ελλάδα που φεύγει μέσα από τα δάχτυλά μας χωρίς να πιούμε ούτε μια στάλα, όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης … Τον οποίο επίσης όπως μαθαίνω, η ελληνική Αριστερά χαρακτηρίζει εθνικιστή. Όπως και τον Θεοδωράκη, φασίστα…
-Θα υπάρξουν καλλιτέχνες αντάξιου διαμετρήματος ή είναι δυσαναπλήρωτο το κενό;
Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Οι ενδείξεις μάς λένε, ότι η σχέση του Ανθρώπου με την Τέχνη, έχει διαταραχτεί δραστικά. Από την άλλη δεν μπορώ να φανταστώ μια κοινωνία δίχως Τέχνη. Ίσως χρειάζεται μια περίοδος σιωπής, για να βρεθούν και να κατονομαστούν οι νέες αξίες και οι νέες οδοί διαφυγής προς το Άπειρο …
-Από το Σαν Με Κοιτάς έως σήμερα έχετε πραγματοποιήσει όσα ονειρευτήκατε;
Όχι βέβαια … Σχεδόν τίποτα. Χα χα… Στο δρόμο, άλλαξα όνειρα, άλλαξα τοποθεσίες, άλλαξα εαυτούς. Κάτι κατάφερα, κάτι άλλα-όχι, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το ταξίδι και όχι ο προορισμός. Και το καράβι μου, ακόμα ταξιδεύει.
-Είναι αδηφάγα ψυχή ο καλλιτέχνης; Καταφέρνει να βρει την πληρότητα;
Όχι μωρέ και αδηφάγα. Είναι μια συνεχής αίσθηση πως όλο κάτι λείπει κι όλο ζητάς να ξαναρχίσεις απ’ την αρχή για να το κάνεις καλύτερα. Ένα μικρό μαρτύριο είναι, που μαθαίνεις να ζεις μαζί του. Πότε να πετάς τον εαυτό σου στα σκουπίδια και πότε να νομίζεις ότι μιλάς με το Θεό…
-Είστε τραγουδοποιός, μουσικός και ερμηνεύτρια. Ξεχωρίζει κάποια ιδιότητα μέσα σας;
Το γράψιμο δίνει σχήμα και ήχο σε όσα στριμώχνονται και συνωθούνται μέσα μου. Επώδυνη, αλλά τελικά, ανακουφιστική διαδικασία. Η ερμηνεία είναι σχεδόν πάντα, μόνο χαρά. Μαζί με λίγο ενοχή, όπως σε κάθε χαρά, αφού εσύ γεννήθηκες μ’ ένα χάρισμα που δεν διαθέτει όλος ο κόσμος.
-Είναι διαφορετικό να γράφετε μουσική για το θέατρο ή τον κινηματογράφο. Σε τι ανάγκες οφείλετε να ανταποκριθείτε;
Μα στο έργο φυσικά. Πρέπει να πάρεις απόφαση ότι η δουλειά η δική σου, είναι ένα αξεσουάρ του έργου. Σαν τα παπούτσια ή τα σκουλαρίκια. Έτσι και το δεχτείς αυτό, μόνο απόλαυση έχεις να πάρεις. Παίζεις κι εσύ ένα ρόλο, που δεν τον έχει γράψει ο συγγραφέας αλλά καλείσαι να τον ανακαλύψεις, με μαέστρο το σκηνοθέτη, που είναι ο αφέντης σου.
-«Και μόλις φτάσω αλαφιασμένη στη δουλειά/να’ χω να κάνω και καφέ στο αφεντικό/να’ χω και αυτόν που του τη δίνει κάθε τόσο/και που θέλει να μου πιάνει και τον κώ…» Είναι στίχοι από τη Μέρα της Μαίρης που ερμηνεύσατε. Φαντάζουν επίκαιροι σήμερα μετά τις αποκαλύψεις για φαινόμενα κακοποίησης στον χώρο της τέχνης;
Η κακοποίηση και η εκμετάλλευση δεν είναι μόνο σημερινά φαινόμενα, ούτε τα συναντάς μόνο σε συγκεκριμένους χώρους. Όταν αφορούν όμως γνωστά πρόσωπα, κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο, όπως όλα τα άλλα. Άμα πεινάει και μπορεί, θα σε φάει… Αλλιώς θα περιμένει να του δώσεις τα φρίσκις του…
-Η πατριαρχία καλά κρατεί; Είναι ζήτημα φύλου ή του λάθος ανθρώπου στη κατάλληλη θέση;
Είναι ζήτημα εξέλιξης της κοινωνίας. Η κοινωνία δεν προχωράει με νόμους και υποδείξεις. Και σίγουρα όχι με αγορεύσεις και απαγορεύσεις. Προχωράει με αρχές και αξίες που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, με ρυθμό αργά ενοποιητικό. Η επιβολή της πολιτικής ορθότητας, είναι μια μπούρδα ολκής και το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει, είναι να στραβώσει ό,τι ορθό (αν) έχει κατακτηθεί, από αντίδραση στη βλακεία της και τον ισοπεδωτισμό.
-Πώς κρίνετε τη σημερινή ελληνική κοινωνία;
Πολύ κατώτερη από αυτήν που πίστευα πως θα γινόταν όταν ήμουν παιδί. Αμόρφωτη, αγενή, κακότροπη ζητιάνα που εθίστηκε στα επιδόματα και την παρλαπίπα. Αλλά αγαπάει την πατρίδα της και αυτό θα την ξαναφέρει στα ίσα της…
-Τελικά, για ποια Ελλάδα ρε γαμώτο;
Για την Ελλάδα την αληθινή. Της Γνώσης, του Στοχασμού, της Επιστήμης και του Πολιτισμού. Της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
-Σε τι κατάσταση βρίσκεται η σημερινή αριστερά; Ποιες είναι οι ονειρώξεις και οι εμμονές της;
Η Αριστερά, όπως και όλες οι ιδεολογίες που προέκυψαν από τη Γαλλική Επανάσταση, έχουν πεθάνει και δεν το ξέρουν. Τα έχω γράψει στο τραγούδι μου Αριστερά στην Εδέμ, το 1993. Πολλοί το άκουσαν, λίγοι το κατάλαβαν. Γιατί η Αριστερά, περισσότερο από άλλους, αρνείται να δει τη χρεοκοπία της.
-Σας έχει απογοητεύσει με τους χειρισμούς της;
Γιατί να με απογοητεύσει; Δεν περίμενα τίποτα περισσότερο. Ήδη απ’ το 1980…
-Σε παλαιότερη δήλωσή σας αναφέρατε πως θα ψηφίσετε Μητσοτάκη για να φύγουν οι εθνομηδενιστές του ΣΥΡΙΖΑ. Πώς αντιλαμβάνεστε τους χειρισμούς Τσίπρα αρχικά και Μητσοτάκη στη συνέχεια για τη Συμφωνία Των Πρεσπών;
Η ακριβής μου διατύπωση ήταν ότι «δεν θα είχα πρόβλημα να ψηφίσω Μητσοτάκη, αν έβλεπα ότι υπήρχε περίπτωση να ξαναβγεί ο Τσίπρας, που χάρισε τη Μακεδονία στη Μέρκελ». Η Κυριακή των ευρωεκλογών έδειξε πως δεν υπήρχε τέτοιος κίνδυνος κι έτσι, ούτε καν κατέβηκα στον Ταύρο να ψηφίσω. Οι χειρισμοί των κυβερνήσεών μας αλλά και οι απόψεις ΟΛΩΝ των κομμάτων, όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, είναι χειρισμοί ενδοτισμού και παραχωρήσεων στους ξένους.
-Είστε ικανοποιημένη από τους χειρισμούς της ΝΔ στα εθνικά ζητήματα;
Κάθε άλλο. Με μόνη φωτεινή εξαίρεση τον Έβρο, βαδίζουμε σταθερά προς το ξεπούλημα. Μόνο η δική μας αντίδραση μπορεί να το αποτρέψει.
-Σας έχουν χαρακτηρίσει ακροδεξιά και φασίστρια μεταξύ άλλων. Τι απαντάτε σε αυτές τις φωνές των πληκτρολογίων;
Να ανοίξουν κανένα βιβλίο να διαβάσουν τι θα πει φασισμός και ποιο είναι το ιστορικό του φορτίο. Ποτέ δεν είναι αργά για διάβασμα.
-Η παρουσία σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι συνεχής. Είναι λεπτές οι ισορροπίες στις συνομιλίες μεταξύ των χρηστών; Γιατί ανάβουν τόσο εύκολα τα αίματα;
Λεπτές ισορροπίες; Το βρισίδι της αρκούδας πέφτει. Τα αίματα ανάβουν από θυμό στον εαυτό μας όταν δεν έχουμε να προτείνουμε κάτι άλλο απέναντι σ’ αυτό που συμβαίνει χωρίς εμάς. Το «Μητσοτάκη γαμ…» δεν κοστίζει τίποτα και μαζεύει και οπαδούς για κλάκα…
-Επηρέασε τους καλλιτέχνες η πανδημία;
Μάς έχει γονατίσει οικονομικά.
-Η στάση της Κυβέρνησης ήταν ανάλογη;
Ούτε της κυβέρνησης, ούτε της αντιπολίτευσης.
-Οι μέθοδοί της στο ζήτημα των εμβολιασμών;
Άρατα κούρατα και ο σώζων εαυτόν, σωθήτω. Το ίδιο και οι (μη) προτάσεις της αντιπολίτευσης. Δυστυχώς έχει χαθεί η λογική και μαζί η μπάλα σ’ αυτό το ζήτημα, από τον περασμένο Σεπτέμβρη …
-Μήπως έφεραν αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκε η Κυβέρνηση;
Ιδέαν δεν έχω τι επεδίωκε η κυβέρνηση. Μάλλον και η ίδια δεν έχει ιδέα, όμως. (Όπως και η αντιπολίτευση)
-Έχει έρθει η ώρα για να πάμε ξανά σε εκλογές;
Γιατί; Τι περιμένετε ν’ αλλάξει με τις εκλογές; Να’ ρθούν οι «άλλοι» να μάς σώσουν; Μήπως να πάψουμε πια να ελπίζουμε στον εκάστοτε μονάρχη που ψηφίζουμε και να σοβαρευτούμε λίγο; Αν η εξουσία δεν περάσει στην κοινωνία για αληθινή Δημοκρατία, απλώς θα μάς καίνε εναλλάξ, τα διάφορα κόμματα.
-Το πιο αντιπροσωπευτικό τραγούδι που έχετε ερμηνεύσει;
Όλα τα τραγούδια που εγώ έχω γράψει, αντιπροσωπεύουν ένα κομμάτι του εαυτού μου. Και γι’ αυτό είμαι ευτυχής.
-Ο δίσκος που ακούτε τις πιο προσωπικές σας στιγμές;
Α, δεν έχω τέτοιες αποκλειστικότητες.
-Το τραγούδι που μιλάει για εσάς;
Όλα τα τραγούδια του κόσμου, για μένα μιλάνε. Αυτή είναι η μαγεία των τραγουδιών. Να νομίζεις ότι όλα γράφτηκαν για σένα προσωπικά …
-Η ταινία που σας άλλαξε τη ζωή;
Οι Νύχτες της Καμπίρια του Φεντερίκο Φελίνι.
-Το βιβλίο που σας ταξίδεψε σε μαγικούς τόπους;
Το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Λόρενς Ντάρελ.
-Πότε κλάψατε τελευταία φορά;
Την περασμένη Πέμπτη.
-Η άποψή σας για το σημερινό ελληνικό τραγούδι; Υπάρχουν άξιοι δημιουργοί και ερμηνευτές;
Εμ, δε θα υπάρχουν;
-Γιατί δεν τους δίνεται βήμα ευρέως;
Γιατί ο κόσμος δεν θέλει άλλα τραγούδια πια. Τού φτάνουν τα παλιά. Έχει άλλα παιχνιδάκια για να παίζει… Ίσως γιατί όσα γράφονται είναι σαν να τα έχει ξανακούσει και τίποτα δεν τον εκφράζει απ’ αυτά που ακούει…
-Σε τι κατάσταση βρίσκεται η σημερινή δισκογραφία;
Στην ανυπαρξία.
-Η σχέση σας με τον Θεό;
Κάποτε περνούσε απ’ το σπίτι και τα λέγαμε. Τώρα, έχω καιρό να τον δώ …
-Το προσωπικό σας καταφύγιο;
Οι λέξεις.
-Ο μεγάλος σας φόβος;
Μήπως γίνω ουράνιο σώμα και τεθώ σε μια αέναη μοναχική τροχιά στα σκοτάδια του Σύμπαντος.
-Τι άνθρωπος είναι η Αφροδίτη Μάνου;
Ειλικρινής. Ελεύθερος. Απαιτητικός. Αυστηρός με τον εαυτό του αλλά και τους άλλους άνθρωπος. Μοναχικός και οδυνηρά ευαίσθητος.
-Τι είναι η ευτυχία;
Ένα ποτήρι νερό στη σωστή θερμοκρασία, την ώρα που διψάς …
-Αν μπορούσατε να γυρίσετε τον χρόνο πίσω υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε;
Πολλά…
-Πώς φαντάζεστε τη τελευταία μέρα σας στη γη;
Ένα γλυκό φθινοπωρινό πρωινό… Με τα σταφύλια και τα σύκα που δεν θα ξαναφάω, να κρυώνουν στο ψυγείο…
-Τα όνειρά σας για το μέλλον;
Να βοηθήσετε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα …
-Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν άνθρωπο για να κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα;
Να μην τ’ αφήνει λεπτό απ’ τα μάτια του.
-Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν λέτε τα παρακάτω ονόματα:
Γιάννης Σπανός: Mυρωδιά από κολώνια Barbados
Σταύρος Ξαρχάκος: Το πατρικό μου σπίτι
Μίκης Θεοδωράκης: Αυτές τις μέρες, η αβενίδα (λεωφόρος) Νόβε δε Χούλιο στο Μπουένος Άιρες.
Μάνος Ελευθερίου: Το σπίτι απέναντι από το πατρικό μου σπίτι
Γιώργος Κατσαρός: Απολύτως τίποτα
Μάνος Χατζιδάκις: Ένα φλυτζάνι ελληνικός καφές με ζαχαρίνη
Λουκιανός Κηλαηδόνης: Γιασεμί
Βασίλης Παπακωνσταντίνου: Η πορεία στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου
Μιχάλης Ρέππας: Ένα χάδι στα μαλλιά
Θανάσης Παπαθανασίου: Ένα κόκκινο βραχιόλι απ’ την Πράγα
-Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν λέτε το όνομα Αφροδίτη Μάνου;
Το σπίτι του παππού μου του Νικολάκη στη Μικρά Ασία και ο Νίκος Γκάτσος, που με βάφτισε έτσι…
-Κυρία Μάνου σας ευχαριστώ για την επικοινωνία μας.
Εγώ σε ευχαριστώ.
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
