Στις μέρες μας βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από ειδήσεις και πληροφορίες που μας προσηλυτίζουν σε έναν τρόπο ζωής ο οποίος θα διακατέχεται αυστηρά από συναισθήματα ευτυχίας. Τόσα πολλά βιβλία αυτοβοήθειας σε προτρέπουν να ευτυχήσεις. Παντού μηνύματα που θα απογειώσουν τη ψυχολογία σου: «Ο γίγαντας είναι μέσα σου», «Σε πέντε μέρες γίνεσαι Superman», «Αυτοπεποίθηση στα ύψη». Τόσες πολλές «συνταγές» ευτυχίας και δεν τη βρίσκεις πουθενά…
Η συνεχής ευφορία δε σχετίζεται με την πραγματικότητα και ως αποτέλεσμα κανείς δεν μπορεί να τη στηρίξει. Η τεχνολογία μάς έχει δημιουργήσει ψευδαισθήσεις και ένα ψευδές αίσθημα παντοδυναμίας. Οι ανακαλύψεις στη τεχνολογία έρχονται ασταμάτητα η μία μετά την άλλη δίνοντας αυτό το φαντασιακό αίσθημα του ότι τίποτα δε μεταβάλλεται.
Όμως η αλήθεια σχεδόν ποτέ δεν είναι μονόπλευρη. Ένα ελλειμματικό ον, κυνηγώντας αυτό που δεν έχει και αυτό που του λείπει, την επιθυμία που μένει ανεκπλήρωτη, παρουσιάζει αισθήματα δυστυχίας που αδιαμφισβήτητα υπάρχουν. Μπορεί να είναι ενοχλητικά και βάρβαρα αλλά, όπως ακριβώς η φύση παρουσιάζει διακυμάνσεις στην ατμόσφαιρα π.χ. τη ζέστη, τη κακοκαιρία, το κρύο, τις αστραπές, έτσι και η ψυχή είναι καταδικασμένη να πάλλεται μέσω συναισθημάτων όπως αυτά του μίσους, της αγάπης, του φθόνου, της ευσπλαχνίας και σε πολλά άλλα αισθήματα.
Τα πάθη είναι αυτά που μας οδηγούν και λόγω αυτού είναι αδύνατο να κυριαρχεί συνεχώς η ευφορία. Πέρα όμως απ΄τη φυσική ιδιότητα της ψυχής που έχει διακυμάνσεις, ο σημερινός τρόπος ζωής «σπρώχνει» τη ζυγαριά προς το μέρος της δυστυχίας. Ιδιαίτερα καθοριστικός παράγοντας ο οποίος συμβάλλει προκαλώντας φθορά στις καθημερινότητες όλων είναι το φαινόμενο του καταναλωτισμού. Μέσω του καταναλωτισμού οι επιθυμίες αμβλύνονται και η έλλειψη που νιώθουμε είναι ακόμα πιο έντονη.
Αυτό το φαινόμενο, φυσικά, έχει πολλά περισσότερα κοινά από αυτά που φανταζόμαστε με την «κατανάλωση» της ευτυχίας. Όσα περισσότερα αντικείμενα θέλω, τόσο μεγαλύτερο κενό δημιουργείται μέσα μου. Αντίστοιχα, όσο μεγαλύτερη ευτυχία φαντάζομαι ότι θα «έχω», τόσο μεγαλύτερη είναι η απογοήτευση που εισπράττω απ’ τη μη εκπλήρωση της φαντασιακής μου επιθυμίας. Παρόλα αυτά, δε σημαίνει ότι δε θα επιθυμώ και ότι δε χρειάζεται να έχω πόρους με τους οποίους θα μπορώ να ζω μία «αξιοπρεπή» ζωή. Το πρόβλημα παρίσταται όταν αφήνομαι ολοκληρωτικά απ’ την ιδιότητα του είμαι και περνάω στην ιδιότητα του έχειν. Πολύ εύστοχο παρουσιάζεται το απόφθεγμα του Καντ: «Εκείνος που απέρριψε τα περιττά, εκείνος απέφυγε τις στερήσεις».
Κλείνοντας, τα αρνητικά συναισθήματα αξίζουν την ιδιαίτερη προσοχή μας και είναι αναγκαία, για να μάς διδάσκουν και η κατανόησή τους μας οδηγεί σε πνευματική ειρήνευση, αν τα αποδεχτούμε.
Από τον Βασίλη Νικολόπουλο
Πηγή: Spinoza, B. (2013), Πολιτική Πραγματεία, Εκδόσεις Πατάκη.
